دفاع از پروپوزال

دفاع از پروپوزال باعث نگرانی بسیاری از دانشجویان می شود که با مطالعه، تسلط و اعتماد به نفس به راحتی می توان از سدش گذشت در این مطلب به راهنمایی هایی جهت چگونگی دفاع از پروپوزال پرداخته می شود.

برای دفاع از پروپوزال دانشجو باید بر محتوای پروپوزال تکمیل شده تسلط داشته باشد. لذا پیشنهاد می شود که برای یک ارایه مناسب در جلسه دفاعیه یک پاورپوینت از اطلاعات اساسی طرح تحقیق در حداکثر ۱۵ اسلاید در محورهای زیر تهیه نمایید و به تعداد داوران در شکل دستی(سه اسلاید در هر صفحه) توزیع نمایید. در این شکل شما حداکثر برای هر داور ۵ صفحه از اطلاعات ناب خود در خصوص طرح تحقیق را آماده می کنید و ضمن تسلط بیشتر در ارایه توضیحات، از همراهی بیشتر آنها نیز برخوردار خواهید شد. ضمن این که هر یک از تغییرات اصلاحی و پیشنهادی داوران را می توانید در مقابل اسلاید های مربوطه بنویسید و آن را در فرصت مناسب اجرا کنید. برای تهیه اسلایدهای دفاع از پروپوزال یا طرح تحقیق از محورهای زیر استفاده کنید.
۱٫ معرفی: شامل نام دانشجو، عنوان، اساتید راهنما و مشاور پیشنهادی در یک اسلاید
۲٫ معرفی متغیرها: تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای مورد بررسی در یک اسلاید
۳٫ بیان مساله: حداکثر در ۴ محور و با ارایه پرسش اصلی(۵خط) در یک اسلاید
۴٫ اهمیت و ضرورت تحقیق: حداکثر در ۵ محور (۵خط) در یک اسلاید
۵٫ ادبیات پیشینه: در سه محور : نتایج تحقیقات داخلی، خارجی و نظریه ها در سه اسلاید
۶٫ اهداف تحقیق: در دو بخش هدف کلی و اهداف ویژه در دو اسلاید
۷٫ فرضیه ها یا سؤالات: فرضیه یا سووال مطرح می شود در یک اسلاید
۸٫ جامعه و نمونه: معرفی جامعه و روش نمونه گیری و تعداد نمونه منتخب در یک اسلاید
۹٫ روش تحقیق: معرفی روش تحقیق منتخب و دلیل انتخاب آن در یک اسلاید
۱۰٫ روش های آماری: معرفی روش های آماری منتخب و دلیل انتخاب آنها در یک اسلاید
۱۱٫ ابزار جمع آوری اطلاعات: معرفی ابزار جمع آوری و شیوه جمع آوری اطلاعات در یک اسلاید
۱۲٫ جدول زمان بندی انجام کار: ارایه جدول زمان برای برای تحقیق تا پایان کار در یک اسلاید

چطور پایان نامه بنویسیم؟

در این مطلب به راهنمایی کلی برای نوشتن پایان نامه می پردازیم . هر پایان نامه ای دارای فصول خاص مرتبط با موضوع می باشد و با توجه به موضوع ، هدف و نظر استاد راهنما و همچنین دانشکده می تواند متفاوت باشد.برای آشنایی با جزییات نحوه نوشتن به کتاب راهنمای پایان نامه تالیف حمید قاسمی و سارا کشکر از انتشارات بامداد کتاب مراجعه کنید.
الف- فصل اول پایان نامه : Introduction یا مقدمه یا کلیات تحقیق
محتوای فصل یک ممکن است در برخی از دانشگاه ها تفاوت هایی داشته باشد. اما معمولاً محتوای فصل یک به ترتیب زیر است:
۱٫ مقدمه: طرح کلیات تحقیق
۲٫ بیان مساله: شرح مشکل و ارایه آنها به شکل سوال کلیدی برای پاسخ به کمک تحقیق
۳٫ ضرورت و اهمیت تحقیق: چرایی انجام کار و معرفی کاربران احتمالی نتایج تحقیق
۴٫ اهداف تحقیق: آنچه تحقیق به دنبال انجام آن است
۵٫ فرضیه ها یا سؤال های تحقیق: مسیری برای اجرای تحقیق
۶٫ پیش فرض ها: قبول مواردی برای اطمینان از حرکت در مسیر اجرای تحقیق
۷٫ تعریف عملیاتی وا‍ژه های تحقیق: اقدامی برای برداشت مشترک از مفاهیم تحقیق
در برخی از دانشگاه ها تاکید بر این است که محدودیت های تحقیق نیز در همین فصل نوشته شود. در برخی از دانشگاه نیز بر نوشتن مبانی نظری تحقیق در این بخش تاکید دارند.
ب-فصل دوم پایان نامه: Review and Litrature یا ادبیات و پیشینه تحقیق
۱٫ مقدمه : معرفی محتوای فصل
۲٫ مبانی نظری: نطریه های مرتبط با موضوع و قابل بحث در فصل پنج (در تعدادی معدودی از دانشگاه ها مبانی نظری در فصل یک ارایه می شود)
۳٫ پیشینه تحقیق: تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع
۴٫ جمع بندی کلی: جمع بندی از مجموع ادبیات پیشینه
پ-نگارش فصل سوم پایان نامه: Resarch Methodology یا روش شناسی تحقیق
۱٫ مقدمه: معرفی محتوای فصل
۲٫ روش و طرح کلی تحقیق: اشاره به روش تحقیق از ابعاد هدف، محیط اجرا، استراتژی و مسیراجرا
۳٫ جامعه آماری: معرفی جامعه آماری
۴٫ نمونه آماری و روش نمونه گیری: بیان تعداد نمونه و روش نمونه گیری
۵٫ متغیرهای تحقیق: شاخص های تغییر پذیر تعریف می شوند
۶٫ ابزار اندازه گیری: معرفی ابزار و اعتبار و روایی آن
۷٫ شیوه جمع آوری اطلاعات: روش اجرا در جمع آوری اطلاعات
۸٫ روش های آماری: معرفی انواع روش های آماری مورد استفاده در پایان نامه
ت- نگارش فصل چهارم پایان نامه: Findings یا تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق
۱٫ مقدمه : معرفی محتوای فصل
۲٫ توصیف داده ها: جداول و نمودارهای توصیفی
۳٫ آزمون فرضیه ها یا طرح سؤالات : متناسب با یافته ها جداول و نمودارهای ذیربط ارایه می شود.
ث- نگارش فصل پنجم پایان نامه: Discussion یا بحث و نتیجه گیری
۱٫ مقدمه : معرفی و محتوای فصل
۲٫ خلاصه تحقیق: خلاصه سه فصل
۳٫ خلاصه یافته ها: خلاصه فصل چهارم
۴٫ بحث : مقایسه تحقیقات و نتایج موافق و مخالف با نتایج حاصل از یافته ها
۵٫ نتیجه گیری: ارایه پیام حاصل از تحقیق
۶٫ محدودیت های تحقیق: محدودیت های در کنترل و خارج از کنترل محقق( در برخی از دانشگاه ها در فصل یک نوشته می شود)
۷٫ پیشنهادهای برخاسته از تحقیق: پیشنهادهایی که با نتایج بدست آمده می توان ارایه کرد.
۸٫ پیشنهادهایی به سایر محققین : پیشنهاد برای انجام تحقیقات بعدی
ج- تهیه بخش های خارج از فصول: دو بخش پیش از آغاز فصول و پس از فصول دارد.
۱٫ روی جلد: گالینگور(چرمی)
۲٫ صفحه عنوان فارسی: بدون شماره صفحه
۳٫ صفحه بسم اله الرحمن الرحیم(در برخی از دانشگاه ها قبل از صفحه عنوان فارسی ارایه می شود): بدون شماره صفحه
۴٫ برگه داوری: بدون شماره صفحه
۵٫ صفحه تقدیم: بدون شماره صفحه
۶٫ صفحه سپاسگزاری: بدون شماره صفحه
۷٫ چکیده فارسی: بدون شماره صفحه
۸٫ فهرست مطالب: آغاز نشانه گذاری صفحه با حروف ابجد
۹٫ فهرست جداول: ادامه نشانه گذاری صفحه با حروف ابجد
۱۰٫ فهرست نمودارها: ادامه نشانه گذاری با حروف ابجد
۱۱٫ فهرست شکل ها : ادامه نشانه گذاری با حروف ابجد
۱۲٫ فهرست نقشه ها : ادامه نشانه گذاری با حروف ابجد( از اینجا به بعد فصول آغاز می شود و موارد بعدی مربوط به بعد از فصول می شود)
۱۳٫ منابع: شماره صفحات داخل فصول ادامه می یابد.
۱۴٫ پیوست ها: نشانه گذاری با حروف ابجد از ابتدا آغاز می شود.
۱۵٫ چکیده انگلیسی: شماره صفحه ندارد
۱۶٫ صفحه عنوان انگلیسی: شماره صفحه ندارد.
۱۷٫ پشت جلد: گالینگور(چرمی)
۱۸٫ عطف: گالینگور (چرمی)

منابع نویسی
فهرست منابع شامل کلیه منابعی است که به نحوی در پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته اند. منبع نویسی دارای چند روش مشخص می باشد و ممکن است روش های مختلفی برای نوشتن فهرست منابع در دانشگاه های مختلف مورد تاکید قرار گیرد. برای نمونه به یکی از روش های رایج و مورد استفاده در دانشکده تربیت بدنی دانشگاه آزاد کرج اشاره می کنیم:
• تمامی منابعی که به نحوی در پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند، باید در این قسمت به صورت فهرست الفبا در دو بخش ابتدا فارسی و سپس لاتین ارایه گردد.
• منابع ارایه شده باید مستقیماً مورد استفاده قرار گرفته باشند و از ذکر منبع در داخل منابع دیگر (منبع در منبع) اجتناب شود.
• برای منبع نویسی و ارجاع دادن در متن به شکل زیر اقدام می گردد :
۱٫ اگر در متن به موضوع مطالعه اشاره شود، نام نویسنده و سال انتشار داخل پرانتز می آید. مثلاً: برخلاف سایر شکل های نگارش، در خبر نویسی باید پاراگراف‌ها کوتاه و خلاصه باشند طوری که اکثر آنها بیش از یک جمله یا موضوع جدید نداشته باشند(تامپسون، ۱۹۹۶).
۲٫ اگر به نام نویسنده در متن اشاره می شود سال انتشار داخل پرانتز درج می گردد. مثلاً : کوارترمن(۱۹۹۲) دریافت که بیش از ۹۵ درصد مدیران ورزش دانشگاهی آمریکا مدرک کارشناسی ارشد داشته اند.
• اگر به مقاله ای که دو نویسنده دارد ارجاع داده شود، نام هردو، هربار به همراه سال انتشار در داخل پرانتز می آید. مثلاً : سرصفحه بالای برگه از مهم ترین عناصر خبر و شامل نام سازمان، آدرس و شماره تلفن، مشخصات تماس رسانه‌ای، تاریخ و زمان خبر و تیتر می‌باشد(سایمون و زاپالا، ۱۹۹۶).
• اگر مقاله کمتر از ۶ نویسنده داشته باشد بار اول نام همه آنها به همراه سال انتشار و در دفعات بعد فقط نام نویسنده اول به علاوه کلمه “و همکاران” به همراه سال انتشار در داخل پرانتز آورده می شود.
• اگر کاری شش یا بیشتر از آن، نویسنده داشته باشد، فقط نام خانوادگی نویسنده اول و به دنبال آن “و همکاران” به همراه سال انتشار در داخل پرانتز درج می شود.
• اگر به قسمت خاصی از یک منبع ارجاع داده شود، لیست شماره صفحه یا صفحات پس از سال انتشار می آید.
• اگر منبع الکترونیک بوده و شماره صفحه ندارد، در صورت دسترسی شماره پاراگراف آورده می شود.
• اگر تمام یک وب سایت به عنوان منبع اشاره شود(و نه قسمتی از آن سایت)، به وب سایت مربوطه در متن اشاره می شود و نیازی به قرارگیری در فهرست منابع ندارد.
• مکاتبات شخصی، سخنرانی ها، نامه ها، خاطرات، مکالمات و نامه های الکترونیک(ایمیل) نباید در فهرست منابع درج شوند و فقط در متن به آنها اشاره می شود که شامل نام، نوع مکاتبه و تاریخ خواهدبود.
• نحوه نوشتن منابع در فهرست مربوطه :
۱٫ ابتدا منابع فارسی و سپس منابع انگلیسی بر اساس حروف الفبا تنظیم می شوند.
۲٫ شماره و ردیف. نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده(سال انتشار). عنوان کتاب، مقاله، گزارش یا پایان نامه تحصیلی همراه با ذکر عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد یا رساله دکترا(این قسمت با حروف ایتالیک و سیاه حروفچینی شود)، نام ناشر، مجله، سمینار یا موسسه علمی که مقاله در آن چاپ شده و یا نام دانشگاهی که پایان نامه در آنجا ارایه گردیده است. شماره مجله یا شماره جلد کتاب. شماره صفحه هایی که مطلب مورد نظر از آنها استخراج شده است(در صورتی که کل منبع موردنظربه عنوان مرجع مورد استفاده قرار گرفته باشد، لزومی به ذکر شماره صفحه ها نیست).
۳٫ توجه شود که نام و نام خانوادگی با علامت ویرگول، سال با علامت پرانتز و سپس نقطه، عنوان با علامت نقطه، و انتشارات با شهر نشر و صفحه ها با علامت ویرگول از یکدیگر جدا شوند.
۴٫ در صورتی که منبع بیش از یک نفر نویسنده داشت، پس از نوشتن نام هر نویسنده(ابتدا نام خانوادگی بعدکاما و بعد نام)، از علامت (؛) برای جداکردن نام ها استفاده می کنیم. اگرمنبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت، لازم است اسامی تمامی آنها قید شود.
۵٫ در زمینه کتاب ها یا مقالاتی که به یک نویسنده تعلق دارند، رعایت ترتیب زمانی انتشار آنها ضرورت دارد. دراین حالت ابتدا مورد جدیدتر مطرح می شود.
۶٫ اگر کتاب ترجمه شده است، نام مترجم پس از نام کتاب به شکل مثال زیربیان شود : بست، جان دبلیو(۱۳۷۳). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمه حسن پاشاشریفی؛ نرگس طالقانی. تهران: انتشارات رشد، ۲۳-۲۷
۷٫ در صورتی که مقاله از اینترنت یا لوح فشرده انتخاب می شود، منبع نویسی به این شکل صورت گیرد: نام خانوادگی، نام نویسنده(سال نشر). عنوان مطلب، تاریخ دریافت، نشانی اینترنتی یا نام لوح فشرده. در مورد مقالاتی که از سایت های اینترنتی استفاده می وشد، آدرس سایت به همراه دیگر اطلاعات مانند رفرنس های کتاب و مجله آورده شود.
شماره گذاری صفحات منابع نیز در ادامه فصول، ادامه می یابد و آخرین صفحه شماره عددی صفحات پایان نامه به آخرین صفحه فهرست منابع اختصاص دارد

راهنمای روش تحقیق

در این مطلب به معرفی روش تحقیق و اصول نگارش آن شامل طرح تحقیق، اهمیت تحقیق، ضرورت و هدف تحقیق ، بیان مسئله و …می پردازیم.

تعریف تحقیق:در لغت به معناى پیدا کردن، درست کردن، راست گردانیدن و یافتن حقیقت. 

در اصطلاح علمى عبارتست از یک عمل منظم که در نتیجه آن،پاسخ هایى براى سؤال هاى مورد نظر، مطرح شده و در موضوع تحقیق به دست مى آید.

مراحل تحقیق: براى هر تحقیق مى توان سه مرحله کلى ترسیم کرد: ۱/ طرح تحقیق، ۲/ متن تحقیق، ۳/ نگارش تحقیق،

۱/ طرح تحقیق:

محقق قبل از شروع تحقیق باید طرحى در زمینه تحقیق ارائه کند. طرح تحقیق عبارتست از یک نقشه، برنامه، خط مشى یا با مجموعه اى از جست و جوهایى که محقق را قادر سازد تا به شکل مورد مطالعه پاسخ گوید.

در طرح تحقیق موارد ذیل تبیین مى گردد:

۱- ۱/ موضوع تحقیق نخستین گام در هر تحقیق، انتخاب موضوع است. محقق باید بداند به دنبال دستیابى به چه مسئله اى و رسیدن به چه اهداف و مقاصدى است؟ چه مشکلى را مى خواهد حل کند؟ به رد یا اثبات چه نظرى مى خواهد بپردازد؟ موضوع تحقیق باید ملموس و محدود و مرزهاى آن کاملا شناخته شده باشد تا محقق بداند خود را در چه چارچوبى محصور کرده و اتلاف عمر براى ایشان پدید نیاید، تحقیق داراى منابع قابل دسترس باشد خواه در محیط تحقیق و خواه در کتابخانه عمومى، موضوع تحقیق براى محقق مورد علاقه و رغبت باشد تا در او جدیت و اصرارى پدید آورد که حتما آن را به پایان برساند.

۱- ۲/ ضرورت تحقیق بعد از تبیین موضوع تحقیق لازم است ضرورت آن روشن شود زیرا موضوعاتى که مى توان درباره آنها تحقیق نمود فراوان هستند اما فرصت کم، امکانات محدود و عقل سلیم اجازه نمى دهد وقت خود را براى تحقیق در هر موضوعى مصرف کنیم. محقق باید بتواند دلایل و ضرورت هایى را براى انتخاب موضوع خود معین کند و خود را قانع سازد که سرمایه گذارى و وقت هایش بیهوده و به هدر رفته نیست. باید مطمئن باشد که در حدود امکان اولویت ها را مورد توجه قرار داده و به مسائل اساسى تر پرداخته است.

۱- ۳/ پیشینه تحقیق هدف از سابقه موضوع تحقیق، چکیده اى است از مطالعه اکتشافى و عمیق از آن چه که درباره موضوع مورد تحقیق و موضوعاتى مشابه در کتاب ها و مقالات، تحقیقات و پایان نامه ها وجود دارد. در بررسى پیشینه، محقق ضمن معرفى کارهاى انجام گرفته، نوآورى هاى کار خود را نشان داده و نسبت تحقیق خود را با تحقیق هاى قبلى در معرض دید خوانندگان قرار مى دهد تا زمینه هاى لازم ارزیابى و مقایسه را براى آنان فراهم کند.

۱- ۴/ سؤالات تحقیق سؤالات هر تحقیق نقش مؤثرى در تعیین مسیر تحقیق دارد. محقق بعد از بررسى پیشینه تحقیق، سؤالاتى را مطرح مى کند که در تحقیقات گذشته به آنها توجهى نشده و یا پاسخ قانع کننده به آنها داده نشده است.

معیارها و ویژگى هاى پرسش آغازین:

۱/ روشن صریح و شفاف باشد.

۲/ تک جنبه اى و پرهیز از چند پهلوى (چند سؤال نباشد) بقیه سؤال ها تحت عنوان سؤال فرعى مطرح شود.

۳/ عملى بودن با توجه به زمان و امکانات موجود.

۴/ عارى بودن از داورى هاى اخلاقى و سوگیرى هاى ایدئولوژیک.

۵/ حتى المقدور کوتاه و اجتناب از توضیح واضحات و قیود توضیحى.

۱- ۵/ پیش فرض هاى تحقیق محقق باید پیش از شروع تحقیق، پیش فرض هاى تحقیق خود را مشخص سازد. در هر تحقیقى پیش فرض هایى وجود دارد که محقق آنها را تلقى به قبول کرده و به عنوان اصلى موضوعه پذیرفته و تحقیق را بر پایه آنها قرار مى دهد. وقتى محقق پیش فرض هاى تحقیق را مشخص سازد مى داند که تحقیق را از کجا شروع کند و سؤالات تحقیق و گستره تحقیق را در چه حدى قرار دهد. در غیر این صورت باید براى اثبات و نظریات خود به اثبات پیش فرض ها نیز بپردازد که این کار امر تحقیق را بسیار طولانى و از توان محقق خارج مى کند و در نتیجه هر محققى براى اثبات کوچک ترین نظریه اى باید به اثبات مبنایى ترین و پایه ترین پیش فرض ها بپردازد، در حالى که چنین امر نزدیک به محال است.

۱- ۶/ فرضیه تحقیق محقق پس از اینکه سؤالات تحقیق را مشخص کرد به پاسخ هاى احتمالى سؤالات تحقیق مى پردازد و با توجه به پیشینه تحقیق و مطالعات اکتشافى، فرضیه اى را به عنوان پاسخ به سؤالات تحقیق ارائه مى کند. این فرضیه در طول تحقیق بررسى مى شود و صحت و سقم آن سنجیده مى گردد.

ملاک هاى فرضیه خوب:

۱/ روشن، معین و مشخص

۲/ داشتن حدود مشخص

۳/ قابلیت اندازه گیرى و ارزیابى داشتن

۴/ قابل فهم بودن (تعریف مناسب و خوب)

۵/ متناسب با تئورى ها و نظریه هاى موجود

۶/ مرتبط بودن با عنوان تحقیق

۱- ۷/ روش تحقیق کلیه وسایل و مراجع جمع آورى سیستماتیک اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل منطقى آنها را براى نیل به یک هدف معین، روش علمى تحقیق گویم. وقتى پرسش آغازین، اهداف، سؤال ها و معلوم گشت نوبت بدان مى رسد که محقق روش تحقیق خود را به شکل روشن و شفاف بیان کند و به گونه اى طرح کند که دیگران نیز از انتخاب او حمایت کنند.

تحقیق ها ممکن است کتاب خانه اى، میدانى، تجربه اى، علمى و باشد. و با توجه به موارد یاد شده محقق مى بایست چرایى انتخاب روش خود را به دیگران نشان دهد.

۲/ متن تحقیق

آن چه تا کنون بیان شده و حاکى از طراحى عملیاتى تحقیق است، طرح تحقیق نامیده مى شود و پس از اینکه محقق چنین طرحى را تنظیم کرد و آن را براى نظر خواهى به استاد یا مرکز تحقیقاتى مورد نظر ارائه داد و به تصویب رسید، بر اساس طرح تصویب شده به متن تحقیق مى پردازد، در متن تحقیق محقق مراحل زیر را طى مى کند:

۲- ۱/ تجزیه و تحلیل و طبقه بندى محتوا محقق قبل از شروع تفصیلى به کار تحقیق، باید در حد امکان ذهن خود را از آشفتگى خارج سازد و به آن نظم و ترتیب منطقى دهد، تا سؤالات فراوان و نظریات متضاد ذهن او را مغشوش نسازد لذا باید قبل از هر کارى کلیات آن چه در ذهن خود درباره مباحث تحقیق دارد، بنویسد و با تجزیه و تحلیل آن مسائل به یک جمع بندى درباره مباحث تحقیق برسد. ارتباط مباحث را با یکدیگر روشن سازد و یک دورنماى روشن از محتواى تحقیق براى خود ترسیم سازد.

۲- ۲/ تقسیم بندى عناوین و سرفصل ها در هر تحقیق علمى، موضوع کلى تحقیق به موضوعات جزئى ترى تقسیم مى شود که محقق باید جداگانه هر یک را مورد بررسى قرار دهد. براى هر کدام عنوان خاص و فصلى ویژه اختصاص مى دهد. اگر در تقسیم بندى عناوین جزئى موضوع تحقیق، انقسام منطقى عناوین به دقت لحاظ شود، محقق با خیال آسوده در هر بخش به مباحث مربوط مى پردازد و از تداخل مباحث جلوگیرى مى کند.

۲- ۳/ پاسخ به سؤالات اصلى و فرعى محقق در طرح تحقیق به اجمال و با دیدگاه کلى سؤالاتى را با توجه به پیشینه تحقیق مطرح کرده است و اینک باید به این سؤالات به تفصیل پاسخ دهد و در واقع کار اصلى محقق یافتن پاسخ هاى مناسب براى سؤالات مطرح شده در تحقیق است که سیر اصلى تحقیق را مشخص مى سازد.

۲- ۴/ نقد و بررسى تئورى هاى پیشین مطالعه ستون مختلف مربوط به موضوع تحقیق، بهترین راه آگاهى یافتن از نظریات اندیشمندان است. این نظریات هم مى تواند پاسخ و یا زمینه یافتن پاسخ براى سؤالات محقق باشد و هم مى تواند در ذهن خلاق محقق سؤالات دیگرى را ایجاد کند و یا بر کیفیت و عمق سؤال ها بیفزاید. آشنایى وسیع و عمیق با افکار و آثار قدیم و جدید به محقق کمک مى کند که افق اندیشه را بگستراند، چنین معرفتى استعداد دید انتقادى را در محقق پرورش مى دهد و چیزهایى را مى بیند که دیگران نمى بینند و لذا پرسش هایى را طرح مى کند که از مخیله دیگران نمى گذرد.

اما در مطالعه متون اصول را رعایت کرد تا بهتر و وسیع تر بتوان در جهت برداشت نظریات و سؤالات و پاسخ هاى مطرح شده در کتب، مقالات، مجلات تخصصى، کتابخانه هاى الکترونیک و شبکه اینترنت استفاده لازم را نمود، و براى اینکه سنجیده عمل نماییم باید از انتخاب سنجش هاى مرتبط با موضوع، چکیده نویسى و خلاصه کردن به صورت گزاره هاى صریح و مرتبط، جداول و نمودارها در خلاصه نویسى، مقایسه نتایج به دست آمده استفاده نماییم.

۲- ۵/ ارائه تئورى در این مرحله محقق با توجه به نقد و بررسى تئورى هاى پیشین در زمینه موضوع تحقیق، تئورى خود را مطرح مى سازد، تئورى مطرح شده مى تواند مؤید و مکمل فرضیه تحقیق باشد و مى تواند به نفى و رد فرضیه تحقیق منجر شود. مهم این است که پس از بررسى هاى فراوان و نقد نظریات بسیار و طرح سؤالات

مختلف به این تئورى رسیده است و آن را به عنوان نتیجه تحقیق خویش عرضه مى کند.

۲- ۶/ ادله متقن براى اثبات تئورى تنها بیان تئورى تحقیق کافى نیست محقق باید بتواند ادله قانع کننده اى حداقل از نظر خودش براى اثبات و یا تقویت تئورى خویش بیان کند. در غیر این صورت تئورى او تفاوت چندانى با فرضیه مطرح شده در طرح تحقیق نخواهد داشت و از حد یک ادعا فراتر نخواهد رفت.

۲- ۷/ نتایج تحقیق پس از ارائه تئورى و ادله کافى، کار اصلى تحقیق به پایان مى رسد و محقق یافته هاى اصلى خود و نتایج تحقیق را مشخص مى سازد. یعنى بدون بیان مقدمات و استدلال ها، آن چه را که دستاورد او از تحقیق است به ترتیب بیان مى کند.

۲- ۸/ خلاصه تحقیق بهتر است محقق چکیده اى از تحقیق خود را به صورت جداگانه ذکر کند و مهم ترین مباحث و دلایل تحقیق را بیاورد.

۲- ۹/ پیشنهاد تحقیق محقق در مراحل مختلف تحقیق به مسائل زیادى برخورد کرده است که از محدوده تحقیق او خارج مى باشد، لذا بهتر است مواردى که مناسب مى بیند به عنوان موضوع تحقیق پیشنهاد دهد.

۳/ شیوه نگارش تحقیق

بعد از انجام تحقیق و روشن شدن نتیجه آن، نوبت به نگارش تحقیق مى رسد، در این مرحله محقق مى خواهد گزارش دقیقى از سیر تحقیقاتى خود را به خوانندگان ارائه دهد، طبیعى است که هر اندازه محقق بتواند در نگارش تحقیق دقت و نظم بیشترى به عمل آورد، در انتقال مفاهیم دقیق علمى و نتایج تحقیق توفیق بیشترى به دست مى آورد، و در این مرحله باید دو جنبه را رعایت کند: ۱/ ساختار نگارش و رعایت نظم و ترتیب ۲/ فهرست مطالب با رعایت ترتیب منطقى آن.

براى آگاهى بیشتر ر. ک:

۱/ سید علیرضا فاخرى، راهنماى تحقیق، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامى، قم: چاپ اول ۱۳۷۷/

۲/ جعفر نکونام، روش تحقیق کتابخانه اى، انتشارات دانشگاه قم.

۳/ غلام رضا خاکى، روش تحقیق با رویکرد پایان نامه نویسى، تهران: مرکز تحقیقات علمى کشور.

۴/ حسین پاشا شریفى، روش تحقیق در علوم رفتارى، تهران: وزارت فرهنگ، ۱۳۶۶/

۵/ فاضل حسامى، روش تحقیق، مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى (ره)، قم

نحوه انتخاب موضوع پایان نامه

نحوه انتخاب موضوع پایان نامه را در این مطلب به طور مختصر توضیح می دهیم.

مراحل انتخاب موضوع و اعلام آن به استاد راهنما و تصویب
الف – انتخاب موضوع
انتخاب موضوع یا عنوان پایان نامه به عهده دانشجو است. موارد طرح موضوع یا عنوان از طرف استاد، توصیه نمی شود. دانشجو می تواند با مطالعه و بررسی های اولیه و مشورت با استاد راهنما یک موضوع (ترجیحاً پژوهشی) انتخاب نماید و با در نظر گرفتن سایر شرایط اقدام به ثبت موضوع در دفتر پایان نامه های اداره آموزش نماید.
- هر دانشجو باید یک موضوع مجزا را انتخاب کند، مگر در موارد تحقیقات اپیدمیو لوژیک گسترده که با ارائه طرح تحقیقات و دلائل کافی، همراه با موافقت استاد راهنما، با تأیید شورای آموزشی/ پژوهشی دانشکده ممکن است بیش از یک نفر موضوع را مورد بررسی قرار دهند. در این صورت نیز هر دانشجو بایستی شماره پایان نامه خاص خود را در دفتر آموزش ثبت نماید. یعنی هر دانشجو بایستی یک شماره پایان نامه برای خود داشته باشد.موضوع پایان نامه توسط دانشجو و با موافقت استاد راهنما و با تأیید گروه آموزشی تعیین می شود.انجام و نگارش پایان نامه توسط دانشجو با هدایت استاد راهنما صورت می گیرد.در انتخاب موضوع  چهار قاعده یا نکته باید در نظر باشد.
۱-    موضوع جوابگوی علائق دانشجو باشد.
۲-    منابع مورد نیاز او قابل دسترس باشد (تهیه آنها در توانایی دانشجو باشد).
۳-    منابع مورد نیاز قابل تنظیم و مطلب در توانایی مقطع تحصیلی دانشجو باشد.
۴-    چارچوب روش تحقیق در توانائی دانشجو باشد.
به طور کلی «کسی که می خواهد پایان نامه ای بنویسد، باید پایان نامه ای در حد توانایی خود تهیه کند.»
نکته مهم: پایان نامه ها باید جزئی از طرح های محوری برای حل مسائل کشور و جامعه باشند.
نکته مهم: دانشجویان بایستی کوشش کنند که موضوع انتخابی آنها برای پایان نامه ها، غیر تکراری، جدید و حتی المقدور تحقیقی باشد.
نکته مهم: چنانچه در جلسات هیأت داوران هنگام بررسی و نمره دادن به پایان نامه، مشخص شود که متن پایان نامه تکراری و کپی برداری شده است آن
پایان نامه فاقد اعتبار و دانشجو به کمیت انضباطی دانشگاه معرفی خواهد شد.

انتخاب موضوع پایان نامه توسط گروهی از اعضاء دانشجویان، با نظر استاد راهنما و تأیید گروه آموزشی و تصویب شورای آموزشی و پژوهشی دانشکده در صورتی مجاز می باشد که اولاً حجم و اهمیت موضوع تحقیق با تعداد دانشجویان تناسب داشته باشد ثانیاً تقسیم بندی موضوعات تحقیق به گونه ای باشد که هر یک از دانشجویان ذینفع بتوانند انجام بخش مستقلی از پایان نامه را عهده دار شوند.

ب-  تصویب و موافقت استاد راهنما
دانشجو باید با توجه به علاقه شخصی و ارشاد استاد راهنما موضوعی را انتخاب و بعد از بررسی و پیش بینی مشکلاتی که ممکن است در مراحل اجرایی پایان نامه با آن مواجه شود، فرم «تصویب موضوع پایان نامه» (ضمیمه۱ )را به کمک استاد راهنما تکمیل و پس از تأیید گروه آموزشی به آموزش دانشکده ارائه دهد. برای جلوگیری از تکراری بودن موضوع و جلوگیری از اتلاف وقت تأیید گروه آموزشی و همچنین هماهنگی با شورای آموزشی و پژوهشی دانشکده ضروری است.
نکته مهم: در مورد موضوع پایان نامه موافقت و تصویب استاد راهنما همراه با تأیید گروه آموزشی لازم است (ماده۲۰ آئین نامه آموزشی).
پس از موافقت های کلی، فرم های تصویب موضوع پایان نامه در چهار برگ (یک برگ مخصوص اداره آموزش، یک برگ مخصوص استاد راهنما، یک برگ مخصوص بخش مربوطه و یک برگ هم مخصوص دانشجو) با دقت و خط خوانا تکمیل شود. لازم است دانشجو مشخصات کامل مربوط به استاد راهنما را پر نماید و استاد راهنما امضاء نمایند.

- به لحاظ عدم تناسب تعداد اعضاء هیأت علمی و تعداد دانشجو، انتخاب استاد مشاور اجباری نبوده و تصمیم گیری در رابطه با نیاز به استاد مشاور به عهده استاد راهنما می باشد. بنابراین پس از تصویب موضوع پایان نامه در صورت نیاز و صلاحدید استاد راهنما، استاد مشاور از بین اعضاء هیأت علمی دانشکده یا سایر دانشکده ها انتخاب می شود. در این صورت گرفتن موافقت نامه برای مسؤولیت پذیری در امر هدایت پایان نامه و همکاری فعال و مستقیم و کوشش در رفع مشکلات علمی دانشجو و شرکت در جلسات بررسی و چگونگی پیشرفت کار و هماهنگی لازم با استاد راهنما، از استاد مشاور لازم است. (در این مورد دانشجو می تواند با نظر استاد راهنما فرمی تنظیم نماید و به امضاء استاد مشاور برساند و او را در جریان کار قرار دهد)
نکته مهم: چون تغییر موضوع پایان نامه و یا استاد راهنما بعد از تصویب و موافقت استاد راهنما و ثبت در دفتر پایان نامه ها، مشکل و دارای شرایط خاصی است در بدو امر بدین مهم (به انتخاب موضوع پایان نامه و انتخاب استاد راهنما) توجه شود.
ج – ثبت موضوع (زمان ثبت نام و نحوه ثبت پایان نامه)
- دانشجویان پس از ثبت نام در ترم ۹ می توانند موضوع انتخابی خود را پس از موافقت و تأیید استاد راهنما گروه آموزشی (مطابق بند ب) در دفتر پایان نامه ها اداره آموزش ثبت نمایند. هنگام ثبت موضوع باید تاریخ مشخص و امضاء معاون آموزشی در دو ورقه مخصوص ادراه آموزش درج شده باشد.

- تأخیر در ثبت موضوع، موجب افزایش زمان تحصیل می شود، زیرا بایستی از زمان ثبت موضوع در دفتر ادراه آموزش حداقل ۸ ماه گذشته باشد تا دانشجو بتواند از پایان نامه خود در جلسه رسیدگی، دفاع نماید. بنابراین توصیه می شود قبل از پایان ترم ۹ این کار صورت گیرد تا مشکلی از این بابت پیش نیاید. مسؤولیت تأخیر در فارغ التحصیل شدن به عهده خود دانشجو می باشد و ادراه آموزش از این بابت هیچ گونه مسؤولیتی ندارد.

- تاریخ واقعی، تاریخ ثبت موضوع در دفتر پایان نامه های اداره آموزش است و تاریخ های دیگر از جمله تاریخ موافقت و تصویب استاد راهنما و یا تاریخ تأیید گروه آموزشی ملاک عمل نیست و موردقبول نمی باشد.

دانشجوی عزیز:
فاصله زمانی بین ثبت پایان نامه تا زمان بررسی ارزشیابی آن حداقل ۸ ماه می باشد  و چنانچه این فاصله رعایت نشود، در امر فارغ التحصیلی دچار مشکل خواهید شد، لذا به گونه ای برنامه ریزی نمایید تا موضوع پایان نامه شما، حداقل ۸ ماه قبل از تاریخ فارغ التحصیل شدن در دفتر پایان نامه های اداره آموزش به ثبت رسیده باشد.
نکته مهم: نظر به این که قرار دادن  فتوکپی خوانا برگ تصویب و ثبت موضوع پایان نامه با تاریخ درج موضوع در دفتر اداره آموزش همراه با امضاء معاون آموزشی در قسمت انتهایی پایان نامه الزامی است، لذا در حفظ برگ ثبت موضوع کوشا باشید.
د- تغییر موضوع پایان نامه و یا تغییر استاد راهنما
همان طوری که قبلاً نیز گفته شد، تغییر موضوع پایان نامه یا استاد راهنما، بعد از ثبت موضوع در دفتر پایان نامه ها مشکل و دارای شرایط خاصی به شرح زیر است:
- تغییر عنوان پایان نامه فقط یک بار امکان پذیر است، آن هم فقط در جهت ارتقاء ارزش موضوع پایان نامه مثلاً تبدیل پایان نامه ترجمه ای به پایان نامه تحقیقی.
- ارائه دلائل کافی از طرف استاد راهنما (چه در رابطه با تغییر عنوان پایان نامه و چه در رابطه با تغییر استاد راهنما) با نامه رسمی و امضا شده توسط ایشان و موافقت معاون آموزشی/ پژوهشی دانشکده لازم می باشد.
- اگر تغییر استاد راهنما و موضوع با پیشنهاد و موافقت استاد راهنما باشد تاریخ اولیه ثبت موضوع مورد تأیید است.
- اگر تغییر استاد راهنما و موضوع نظر دانشجو باشد موافقت استاد راهنما در میان نباشد، تاریخ حال (زمان ثبت جدید) ملاک عمل قرار داده می شود. و دانشجو بایستی وضعیت جدید  (موضوع جدید یا نام استاد راهنمای جدید) را با همان شماره قبلی ولی با تاریخ جدید ثبت نماید.

عنوان پایان نامه می بایست مختصر ، رسا و جامع باشد .

دانشجویان باید توجه داشته باشند ، دامنه تحقیق در حدی باشد که پایان نامه حداقل ۶ ماهه و حدکثر یک ساله به اتمام برسد.

عدم تکراری بودن موضوع پایان نامه

موضوع پایان نامه  باید با تخصص استادان راهنما و مشاور انتخابی مرتبط باشد .

موضوع پایان نامه باید با رشته تحصیلی دانشجو مرتبط باشد .

دانشجویان لازم است تهیه مقالـه را از شروع مراحــل پیشنهادی مــوضوع پایان نامه مد نظر قرار دهند و به تحقیقی بپردازند ( موضوعی را انتخاب نمایند ) که امکان استخراج مقاله ( و یا در صورت امکان ثبت اختراع ) را داشته باشد . لازم به ذکر است که استخراج مقاله از پایان نامه در صورت پذیرش و چاپ علاوه بر نمره ، دارای امتیاز تشویقی نیز می باشد .

دانشجویان می توانند برای پایان نامه از موضوعاتی استفاده کنند که شامل اولویت های تحقیقاتی سازمانهـــای دیگر باشــد. ( برای دریافت کمک هزینه ) جهت اطلاعات بیشتر در این خصوص به دفتر ارتباط با صنعت واحد مراجعه شود

کلیات مدیریت زنجیره تامین

کلیات مدیریت زنجیره تامین
دکتر مهدی غضنفری‏ افشین ریاضی،مسعود کاظمی‏

چکیده
در دنیای رقابتی امروز با توجه به ویژگیهای‏ محیطهای جدید تولیدی و طبیعت مشتریان، دیگر شیوه‏های مدیریت تولید گذشته که‏ یکپارچگی کمتری را در فرآیندهایشان دنبال‏ می‏کردند کارآیی خود را از دست داده‏اند و امروزه شرکتها نیازمندند تا یکپارچگی منظمی را در تمام فرآیندهای تولیدی-از ماده خام تا مصرف‏کننده نهایی-ایجاد کنند.مدیریت زنجیره‏ تامین به عنوان یک رویکرد یکپارچه برای‏ مدیریت مناسب جریان مواد و کالا،اطلاعات و جریان پولی،توانایی پاسخگویی به این شرایط را داراست.

مدیریت زنجیره تامین (SUPPLY CHAIN MANAGEMENT SCM) دارای سه فرآیند عمده و اصلی است که عبارتند از:«مدیریت‏ اطلاعات»،«مدیریت لجستیک»و«مدیریت‏ روابط»،که در آن مدیریت روابط نقش مهم و موثری را در کل مدیریت زنجیره تامین و همچنین بهبود عملکرد آن بازی می‏کند و اساسا فاکتور«رابطه»عامل قوی و موثری در شکستها و موفقیتهای تجاری قبلی شرکا-تا به امروزر بوده است،به طوری که قرن بیست و یکم را «عصر اتحادها»نامیده‏اند.

این مقاله درصدد است تا علاوه بر معرفی‏ گامهای ایجاد و توسعه یک رابطه موفق، به صورت ساختاری به اصول اولیه و مفاهیم‏ موجود برای بررسی و تحلیل روابط میان شرکا (خریداران و تامین‏کنندگان)بپردازد و در همین‏ راستا در بخشی از آن انواع شبکه‏های موجود در تحلیل زنجیره‏ها و روابط میان آنها معرفی گردیده‏ است.

1-مقدمه
در طول دو دهه اخیر،مدیران شاهد یک‏ دوره تغییرات شگرف جهانی به واسطه پیشرفت‏ در تکنولوژی،جهانی شدن بازارها و شرایط جدید اقتصاد سیاسی بوده‏اند.با افزایش تعداد رقبا در کلاس جهانی،سازمانها مجبور شدند که‏ سریعا فرآیندهای درون سازمانی را برای باقی‏ ماندن در صحنه رقابت جهانی بهبود بخشند.

در دهه‏های 70-1960 سازمانها به توسعه‏ جزئیات استراتژی‏های بازار همت گماردند که بر برآورده‏سازی«رضایت»مشتریان متمرکز بود. آنها بدین درک نایل آمدند که مهندسی و طراحی‏ قوی و عملیات تولید منسجم و هماهنگ، پیش نیاز دستیابی به نیازمندیهای بازار و در نتیجه‏ سهم بازار بیشتر است.بنابراین طراحان مجبور شدند که ایده‏آل ها و نیازمندیهای موردنظر مشتریان را در طراحی محصولات خود بگنجانند و در حقیقت محصولی را با حد اکثر سطح کیفی ممکن،در حد اقل هزینه،توام با ایده‏آل های موردنظر مشتری روانه بازار سازند.

در دهه 1980 با افزایش تنوع در الگوهای‏ موردنظر مشتریان،سازمانهای تولیدی به‏طور فزاینده‏ای به افزایش انعطاف‏پذیری در خطوط تولید،بهبود محصولات و فرآیندهای موجود و توسعه محصولات جدید برای ارضا نیازمندیهای‏ مشتریان علاقه‏مند شدند که این موضوع- به نوبه خود-چالشهای جدیدی را برای آنها رقم‏ زد.

در دهه 1990 به موازات بهبود در توانمندیهای تولید،مدیران صنایع درک کردند که‏ مواد و خدمات دریافتی از تامین‏کنندگان‏ مختلف،تاثیر به سزایی در افزایش توانمندیهای‏ سازمان به منظور برخورد با نیازمندیهای مشتریان‏ دارد که این امر به نوبه خود،تاثیر مضاعفی در تمرکز سازمان بر پایگاههای تامین و استراتژی‏های منبع‏یابی بر جای نهاد.همچنین‏ مدیران دریافتند که صرفا تولید یک محصول‏ کیفی،کافی نیست.در واقع تامین محصولات با معیارهای موردنظر مشتری(چه موقع،کجا و چگونه)و با کیفیت و هزینه مورد؟؟؟، چالشهای جدیدی را به وجود آورد.

در چنین شرایطی به عنوان یک نتیجه‏گیری از تغییرات مذکور،سازمانها دریافتند که این‏ تغییرات در طولانی مدت برای مدیریت‏ سازمانشان کافی نیست.آنها باید در مدیریت‏ شبکه همه کارخانجات و شرکتهایی که‏ ورودیهای سازمان آنها را-به‏طور مستقیم و غیرمستقیم-تامین می‏کردند،و همچنین شبکه‏ شرکتهای مرتبط با تحویل و خدمات بعد از فروش محصول به مشتری،درگیر می‏شدند.با چنین نگرشی رویکردهای«زنجیره تامین»و «مدیریت زنجیره تامین»پای به عرصه وجود نهادند.

برطبق این نظریه،زنجیره تامین در یک‏ تعریف ساده،شامل تمام فعالیتهای مورد نیاز برای‏ ارائه یک محصول به مشتری نهایی بوده و مدیریت زنجیره تامین در واقع،مدیریت این‏ فعالیتها در زنجیره تامین است.

عامل بسیار مهمی که شاید مهمترین و گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات‏ باعث می‏شود تا فرآیندها کاراتر و مدیریت‏ آنها آسانتر گردد.

مجموعه سیستم‏های اطلاعاتی زنجیره‏ تامین می‏تواند بر روی بسیاری از تصمیم‏گیریهای داخلی بخشهای مختلف‏ زنجیره تامین موثر باشد.

مدیریت روابط تاثیر شگرفی در همه‏ زمینه‏های زنجیره تامین و همچنین سطح‏ عملکرد آن دارد.

مشکل‏ترین بخش یک مدیریت زنجیره تامین‏ کارآمد باشد،مدیریت روابط در زنجیره تامین‏ است.این فاکتور در تحلیلهای مدیریت زنجیره‏ تامین،تاثیر شگرفی بر روی سطح عملکرد بخشهای مختلف زنجیره می‏گذارد،به طوری که‏ بسیاری از شکستها و موفقیتها در زنجیره‏های‏ تامین،ناشی از این عامل بوده است.بنابراین‏ واضح است که پرداختن به این موضوع در حیطه‏ زنجیره تامین،بسیار مهم و بحرانی به نظر می‏رسد.

در ادامه،پس از ارائه تعاریف کاملتری‏ «زنجیره تامین»و«مدیریت زنجیره تامین»از منظر محققان و همچنین چکیده مختصری از فرآیندهای عمده و مهم مدیریت زنجیره تامین، وارد بحث روابط و مدیریت روابط در زنجیره‏ تامین خواهیم شد.

2-زنجیره تامین

محققان و نویسندگان مختلف،نگرشها و تعاریف متفاوتی را از زنجیره تامین ارائه کرده‏اند. برخی زنجیره تامین را در روابط میان خریدار و فروشنده محدود کرده‏اند،که چنین نگرشی تنها بر عملیات خرید رده اول در یک سازمان تمرکز دارد.گروه دیگری به زنجیره تامین دید وسیعتری‏ داده و آن را شامل تمام سرچشمه‏های تامین‏ (پایگاههای تامین)برای سازمان می‏دانند.با این‏ تعریف،زنجیره تامین شامل تمام تامین‏کنندگان‏ رده اول،دوم،سوم...خواهد بود.چنین نگرشی‏ به زنجیره تامین،تنها به تحلیل شبکه تامین‏ خواهد پرداخت.دید سوم،نگرش زنجیره ارزش‏ «پورتر»است که در آن زنجیره تامین شامل تمام‏ فعالیتهای مورد نیاز برای ارائه یک محصول یا خدمت به مشتری نهایی است.با نگرش مذکور به زنجیره تامین،توابع ساخت و توزیع به عنوان‏ بخشی از جریان کالا و خدمات به زنجیره اضافه‏ می‏شود.در واقع با این دید،زنجیره تامین شامل‏ سه حوزه تدارک،تولید و توزیع است.شکل(1) این حوزه‏ها[تدارک (PROCUREMENT) ]، تولید (PRODUCION) و توزیع، ]DISTRIBUTION و ارتباطات میان آنها را به‏ تصویر کشیده است.

حوزه‏های تشکیل‏دهنده زنجیره تامین و فرآیند جریانات فیزیکی،اطلاعاتی و روابط آن‏ حال با توجه به مطالب فوق،تعاریف‏ مختصر و جامعی که می‏توان از«زنجیره تامین» و«مدیریت زنجیره تامین»ارائه داد،عبارتند از: «زنجیره تامین»:مشتمل می‏شود بر تمام‏ فعالیتهای مرتبط با جریان و تبدیل کالاها از مرحله ماده خام(استخراج)تا تحویل به‏ مصرف‏کننده نهایی و نیز جریانهای اطلاعاتی‏ مرتبط با آنها.

«مدیریت زنجیره تامین»:مشتمل می‏شود بر یکپارچه‏سازی فعالیتهای زنجیره تامین و نیز جریانهای اطلاعاتی مرتبط با آنها از طریق بهبود در روابط زنجیره،برای دستیابی به مزیت رقابتی‏ قابل اتکا و مستدام. بنابراین،اگر ما به بررسی یک سازمان‏ منحصر به فرد در چارچوب این تعاریف‏ علاقه‏مند باشیم،باید هردو شبکه تامین‏کنندگان‏ و کانالهای توزیع را در آن بگنجانیم.تعریف ارائه‏ شده برای زنجیره تامین در فوق،موضوعات‏ مدیریت سیستم‏های اطلاعات،منبع‏یابی و تدارکات،زمانبندی تولید،پردازش سفارشات، مدیریت موجودی،انبارداری و خدمت به‏ مشتری را در برمی‏گیرد.

3-فرآیندهای اصلی

مدیریت زنجیره تامین دارای سه فرآیند عمده و بحرانی است که عبارتند از:

1)مدیریت اطلاعات،2)مدیریت لجستیک،3) مدیریت روابط (RELATIONSHIP MANAGEMENT) .

1-3 مدیریت اطلاعات:امروزه نقش،اهمیت و جایگاه اطلاعات برای همگان بدیهی است. گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث‏ می‏شود تا فرآیندها موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها آسانتر گردد.در بحث زنجیره تامین‏ -همان‏طور که گفته شد-اهمیت موضوع‏ هماهنگی در فعالیتها،بسیار حائز اهمیت است. این نکته در بحث مدیریت اطلاعات در زنجیره، مدیریت سیستم‏های اطلاعاتی و انتقال‏ اطلاعات نیز صحت دارد.مدیریت اطلاعات‏ هماهنگ و مناسب میان شرکا باعث خواهد شد تا تاثیرات فزاینده‏ای در سرعت،دقت،کیفیت و جنبه‏های دیگر داشته باشیم.مدیریت صحیح‏ اطلاعات موجب هماهنگی بیشتر در زنجیره‏ خواهد شد.به‏طور کلی در زنجیره تامین، مدیریت اطلاعات در بخشهای مختلفی تاثیرگذار خواهد بود که برخی از آنها عبارتند از:

مدیریت لجستیک(انتقال،جابجایی،پردازش‏ و دسترسی به اطلاعات لجستیکی برای‏ یکپارچه‏سازی فرآیندهای حمل و نقل، سفارش‏دهی و ساخت،تغییرات سفارش، زمانبندی تولید،برنامه‏های لجستیک و عملیات‏ انبارداری)؛

تبادل و پردازش داده‏ها میان شرکا(مانند تبادل‏ و پردازش اطلاعات فنی،سفارشات و...)؛

جمع‏آوری و پردازش اطلاعات برای تحلیل‏ فرآیند منبع‏یابی و ارزیابی،انتخاب و توسعه‏ تامین‏کنندگان؛

جمع‏آوری و پردازش اطلاعات عرضه و تقاضا و...برای پیش‏بینی روند بازار و شرایط آینده عرضه و تقاضا؛

ایجاد و بهبود روابط بین شرکا.

چنانچه پیداست،مدیریت اطلاعات و مجموعه سیستم‏های اطلاعاتی زنجیره تامین‏ می‏تواند بر روی بسیاری از تصمیم‏گیریهای‏ داخلی بخشهای مختلف زنجیره تامین موثر باشد که این موضوع مالی از اهمیت بالای این‏ مولفه در مدیریت زنجیره تامین است.

2-3 مدیریت لجستیک:در تحلیل سیستم‏های‏ تولیدی(مانند صنعت خودرو)،موضوع‏ لجستیک بخش فیزیکی زنجیره تامین را در بر می‏گیرد.این بخش که کلیه فعالیتهای فیزیکی از مرحله تهیه ماده خام تا محصول نهایی شامل‏ فعالیتهای زنجیره تامین را به خود اختصاص‏ می‏دهد.در واقع،محدوده لجستیک تنها جریان‏ مواد و کالا نبوده بلکه محور فعالیتهای زنجیره‏ تامین است که روابط و اطلاعات،ابزارهای‏ پشتیبان آن جهت بهبود در فعالیتهایش هستند.

3-3 مدیریت روابط:فاکتوری که ما را به سمت‏ فرجام بحث راهنمایی می‏کند و شاید مهمترین‏ بخش«مدیریت زنجیره تامین»به خاطر ساخت و فرم آن باشد،«مدیریت روابط در زنجیره تامین» است.مدیریت روابط،تاثیر شگرفی بر همه‏ زمینه‏های زنجیره تامین و همچنین سطح‏ عملکرد آن دارد.در بسیاری از موارد، سیستم‏های اطلاعاتی و تکنولوژی مورد نیاز برای فعالیتهای مدیریت زنجیره تامین به سهولت‏ در دسترس بوده و می‏توانند در یک دوره زمانی‏ نسبتا کوتاه تکمیل و به کار گمارده شوند.اما بسیاری از شکستهای آغازین در زنجیره تامین، معلول انتقال ضعیف انتظارات و توقعات و نتیجه رفتارهایی است که ما بین طرفین درگیر در زنجیره به وقوع می‏پیوندد.علاوه بر این،مهمترین‏ فاکتور برای مدیریت موفق زنجیره تامین،ارتباط مطمئن میان شرکا در زنجیره است،به گونه‏ای که‏ شرکاء اعتماد متقابل به قابلیتها و عملیات‏ یکدیگر داشته باشند.کوتاه سخن اینکه در توسعه هر زنجیره تامین یکپارچه،توسعه‏ اطمینان و اعتماد در میان شرکا و طرح قابلیت‏ اطمینان برای آنها از عناصر بحرانی و مهم برای‏ نیل به موفقیت پایدار است.

1-3-3 مدل مفهومی توسعه اتحاد:مدلی است‏ که چگونگی ایجاد و توسعه اتحادها را در زنجیره تامین-در سازمانهای مختلف-نشان‏ می‏دهد.این مدل از تعدادی اجزای عمودی و افقی تشکیل شده است که اجزای عمودی آن‏ عبارتند از:

جزء فرآیند:شرح مختصری از گامهای توسعه‏ اتحاد است که مراحل مورد نیاز را برای‏ شکل‏گیری،تکمیل و حفظ اتحاد نشان می‏دهند؛ جزء استراتژیک:آزمون می‏کند که چگونه‏ «انتظارات استراتژیک»و«ارزیابیهای کارآمدی‏ اتحاد»،به عنوان پیشرفتهای اتحاد از طریق‏ گامهای توسعه،تکامل می‏یابند؛

جزء عملیاتی:توسعه تحقیق،انتخاب معیارها و عملکرد استانداردها را به منظور مدیریت یک‏ اتحاد توانمند،به بحث می‏نشیند.

در بین گامهای افقی،ما باید گامهای عمودی‏ را که در برگیرنده گامهای افقی موردنظر هستند، مدنظر قرار دهیم.در هر گام عمودی-همان‏طور که از بالا به پایین حرکت می‏کنیم-مدیران باید جریانات عملیاتی و استراتژیکی را که بر هریک‏ از گامهای افقی توسعه زیر منطبق هستند،مدنظر قرار دهند:

سطح اول:نیاز به شکل‏دهی یک اتحاد

بسیاری از شرکتها به محض اینکه متوجه‏ می‏شوند به منظور بهبود عملکرد خود نیازمند یک تغییر جدی در استراتژی‏های خود هستند دست به شکل‏دهی نوعی اتحاد با دیگران‏ می‏زنند.درک این موضوع که شرکت باید عملکرد خود را بهبود بخشد از عوامل چندی‏ نشات می‏گیرد که از آن جمله می‏توان به رقابت‏ جهانی،انسجام صنعت ساختار توزیع‏کنندگان و کانالهای عرضه و یا تغییرات تکنولوژی در آن‏ شاخه خاص از صنعت اشاره کرد.

حتی گاهی مشکلات مربوط به کیفیت باعث‏ می‏شود مدیران شرکتها دست به بازتعریف‏ شایستگیهای پایه‏ای (CORE COMPETENCY) خود بزنند و آن دسته از فرآیندهایی را که برای آنها مزیت نسبی در بر ندارد به دیگران واگذار کنند.در پاره‏ای از اوقات‏ بخش بازاریابی به دنبال توسعه سهم بازار ممکن‏ است نیاز جدیدی را بیابد که بتواند آن را از طریق‏ توسعه اتحاد با دیگران،پاسخ گوید.

سرآغاز هرگونه تغییری با آگاهی از مشکل‏ مورد بحث شروع می‏شود،اما آگاهی از مشکل‏ به تنهایی کفایت حل مشکل را از خود بروز نمی‏دهد،چرا که مدیران باید بدین درک نایل آیند که امکان بهبود سیستم وجود دارد.نکته مهم‏ دیگر اینکه هرنوع ارتباطی در زنجیره تامین، سطوحی از ریسک یا عدم اطمینان را در بر خواهد داشت،بنابراین به واسطه هرگونه تغییری‏ در استراتژی،پتانسیل بهبودی باید ظاهر شود که‏ قدرت توجیه این سطح از ریسک را داشته باشد.

سطح دو:«پیگیری اتحاد»

در جریان پیگیری اتحاد،سازمانها تعریف‏ مشروحی از استراتژی‏های جدیدشان ارائه‏ خواهند داد و تصمیمشان را به منظور پیگیری‏ یک اتحاد مسالمت‏آمیز قطعی خواهند کرد.این‏ امر زمینه‏های تحقیق به منظور کسب اطلاعات‏ دقیق مرتبط با استراتژی‏های جدید و همچنین‏ ارزیابی دقیقی از یک شریک بالقوه را در بر خواهد گرفت.اهداف اولیه و اصلی موردنظر در این سطح،سریعا تحت بازبینی قرار گرفته و اهداف ثانوی به منظور تصحیح اهداف اولیه و تعیین سطح دسترسی خلق می‏شوند.در نهایت‏ همین اهداف ثانوی به شناسایی مشخصات‏ استراتژیک و عملیاتی-که سازمانهای درگیر در اتحاد به عنوان شرکای بالقوه اتحاد،ملزم به کنترل‏ و رعایت آنها هستند-کمک خواهد کرد.

از طرفی دیگر،فرآیند تعریف معیار انتخاب‏ به سازمانها اجازه می‏دهد که به شیوه مناسبی، تعداد سازمانهای طرف اتحاد را کاهش دهند. محققان در مطالعاتشان به این مهم دست یافتند که اکثر اتحادهای موفق زمانی اتفاق افتاده است‏ که ارتباط بین شرکا در زمینه مواد،محصولات یا خدماتی توسعه داده شد که به‏طور استراتژیک‏ برای هردو شریک از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.اما اینکه شیوه ممیزی و انتخاب‏ تامین‏کننده باید دارای چه خصوصیاتی باشند تا بتوان از طریق آنها«تامین‏کنندگان ناب»را شناسایی و انتخاب کرد،از اهمیت شایانی‏ برخوردار است.در کنکاش برای تعیین‏ خصوصیات و ویژگیهای معیارهای ممیزی موثر ارزیابی و انتخاب تامین‏کننده،فاکتورهای زیر از اهمیت بسزایی برخوردارند:

جامع بودن:ملاحظه و مورد توجه قرار دادن‏ معیارها و طبقه‏بندیهای مهم؛

قابل فهم و درک بودن:به کارگیری سیستم‏های‏ ارزش‏دهی مقداری؛

سادگی ریاضیاتی:سهولت محاسباتی؛

قابلیت اطمینان:سنجش یکسان و قابلیت‏ درک عمیق و دقیق توسط ممیزان آموزش دیده؛

انعطاف‏پذیر بودن:قابلیت به کارگیری در طول‏ خریدهای مختلف.

فاکتورهای فوق،ویژگیهای یک ممیزی‏ مناسب را برای ممیزی و ارزیابی یک تامین‏کننده‏ ارائه می‏دهند.اما برای توسعه چنین سیستمی، به یک فرآیند گام‏به‏گام به منظور ممیزی ارزیابی و انتخاب اولیه تامین‏کنندگان نیازمندیم تا بتوانیم‏ توسط آن یک تامین‏کننده را ارزیابی،انتخاب و عملکردش را مورد بازبینی قرار دهیم.شکل(2)، ایجاد یک فرآیند گام‏به‏گام باری ممیزی ارزیابی و انتخاب اولیه تامین‏کنندگان را به تصویر کشیده‏ است.

(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 2-ایجاد ممیزی ارزیابی و انتخاب اولیه تامین‏کننده‏ در ادامه،شرح مختصری از هریک از مراحل‏ شکل 2،برای تشریح فرآیند در هر مرحله ارائه‏ می‏شود:

قدم اول-«شناسایی معیارهای کلیدی به منظور ارزیابی تامین‏کننده»:ارزیابی اولیه تامین‏کننده‏ معمولا شامل برخی از معیارهاست.مثلا خریدار ممکنست ساختار هزینه اجرای تحویل مورد انتظار،توانمندی فنی و فرآیندی،سیستم‏های‏ کیفیت و توانمندی مدیریت تامین‏کننده را ارزیابی کند.در هر حال این معیارها،مهمترین‏ ملاحظات خریدار را آشکار می‏سازند.

قدم دوم-«وزن‏دهی به هر معیار ارزیابی»:وزنها، عموما اهمیت نسبی هر معیار را در ارزیابی‏ منعکس می‏کنند.یک سیستم وزن‏دهی پویا در ارزیابی،انعطاف‏پذیری سیستم را افزایش‏ می‏دهد.

قدم سوم-«شناسایی و وزن‏دهی به زیر معیارهای‏ درون هر معیاری ارزیابی»:تعیین زیرگروهها و وزن‏دهی به آنها دارای اهمیت بسیاری است.

خریدار چه وزنی را به هریک از این زیرگروهها اختصاص می‏دهد؟تعیین زیر گروهها به ممیز اجازه می‏دهد تا مستقیما روی مناطقی تمرکز کند که در فرآیند انتخاب تامین‏کننده بحرانی هستند.

قدم چهارم-«تعریف متریکهای ارزش‏دهی»: این قدم به این مهم می‏پردازد که معنای هر ارزش‏ درون یک معیار اجرایی چیست؟مثلا در یک‏ مقیاس 5 واحدی،تفاوت میان 5،4،3 کدام‏ است؟

5:عالی-شدیدا فراتر از انتظار

4:خوب-فراتر از انتظار

3:متوسط-در حد کفایت

2:مساعد-برخی از انتظارات برآورده‏ می‏شوند.

1:ضعیف-هیچ کدام از انتظارات برآورده‏ نمی‏شوند.

باید توجه شود که یک سیستم ارزش‏دهی‏ مبهم،ممکنست باعث شود تا کاربران مختلف به‏ ارزیابیهای مختلفی دست یابند.

قدم پنجم-«ارزیابی مستقیم تامین‏کنندگان»: یک تیم چند تخصصی کار ارزیابی را انجام‏ می‏دهد.خریداران مهلتی را مقرر می‏کنند تا هر تامین‏کننده،اسنادی را که برای حمایت از خود در ارزیابی اولیه‏اش مورد نیاز است،آماده سازد. اگر تجربه قبلی در خرید موجود نباشد،خریدار ممکنست نیازمند سندی برای اثبات توانایی‏ اجرای تولید کنند.در خاتمه خریدار می‏تواند تامین‏کنندگان را مقایسه کرده و تامین‏کنندگان با امتیاز بالاتر را انتخاب و قرارداد خرید را بین‏ چندین تامین‏کننده براساس نتایج ارزیابی تقسیم‏ کند.تامین‏کنندگانی که حد اقل نیازمندیهای‏ اجرای قابل قبول را دارند،قابل پذیرش هستند.

سازمانها با افزایش رقبای جهانی مجبور شدند سریعا فرآیندهای درون سازمانی را بهبود بخشند. نظریه زنجیره تامین شامل تمام فعالیتهای‏ مورد نیاز برای ارائه یک محصول به مشتری‏ نهایی بوده و مدیریت زنجیره تامین‏ در واقع،مدیریت این فعالیتها در زنجیره‏ تامین است. زنجیره تامین شامل سه حوزه تدارک، تولید و توزیع است. این تعداد لازمست تا حد اقل ارزش کل یا حد اقل‏ امتیاز را در درون هر زیر گروه برآورده سازند.

خریدار باید به تامین‏کننده‏ای که در کسب‏ حد اقل امتیاز با شکست مواجه می‏شود توجه‏ کرده و نکات نیازمند بهبود را به وی متذکر شود. در برخی شرایط،مدیر خرید ممکنست منابعی را برای کمک به تامین‏کننده گسیل دارد که شامل‏ آموزش،فرستادن مهندسان برای رفع مشکلات‏ و سرمایه‏گذاری مستقیم باشد.مثلا اگر تامین‏کننده،فاقد توانایی تحویل مورد انتظار باشد،ممیز باید تصمیم بگیرد که اگر قابل اصلاح‏ است،اصلاح شود.ذکر این نکته در اینجا لازم‏ است که ممیزی،تنها ابزاری برای تصمیم‏گیری‏ است.

قدم ششم-«مرور نتایج ارزیابی و تصمیم‏گیری‏ در مورد انتخاب تامین‏کنندگان»:سازمانها، تامین‏کنندگان را برای تجارت آینده-نه صرفا برای یک قرارداد خاص-مورد ارزیابی قرار می‏دهند.ارزیابی تامین‏کنندگان قبل از اینکه‏ شرکت نیازمند خرید شود،می‏تواند انعطاف‏پذیری خرید را افزایش دهد،چرا که در هنگام نیاز به خرید،خریدار در وضعیتی است که‏ به سرعت می‏تواند حرکت کند،فقط به این دلیل‏ که قبلا تامین‏کنندگان شایسته و مطلوبش را انتخاب کرده است.بنابراین مهم است که ممیز، نقصهای هر تامین‏کننده را در طول ارزیابی،تعیین‏ کند و توجه داشته باشید که ساختار مقیاسهای‏ ارزیابی برای شرکتها ممکنست متفاوت باشد. مثلا شرکت ALCOA «مشکل»را یک اختلاف، عدم انطباق یا نیازمندی اشتباه می‏داند،در حالی‏ که برای وی«نقص»یک انحراف کوچک در اجرا است و این عدم انطباقها،به راحتی پذیرفته‏ می‏شوند و اثر مهمی روی خروجی فرآیند ندارند.

قدم هفتم-«مرور پیوسته و مستمر عملکرد تامین‏کننده»:ممیزی اولیه تامین‏کننده،اولین قدم‏ در فرآیند ارزیابی است.اگر خریدار تصمیم به‏ انتخاب یک تامین‏کننده براساس نتایج ارزیابی‏ اولیه بگیرد،تامین‏کننده لازمست تا به‏طور پیوسته نیازمندیهای اجرایی خریدارش را برآورده‏ سازد.خریداران باید اجرای تامین‏کننده را به صورت دوره‏ای،توسط بازخورد مستقیم کنترل‏ کنند.

سطح سه:«تثبیت اتحاد»

پس از اعمال یک ارزیابی دقیق در مورد شرکای زنجیره تامین،-با به کارگیری معیارهای‏ انتخاب توصیف شده در سطح دو-هر سازمانی‏ می‏تواند گروه کوچکی را که به مرحله نهایی راه‏ یافته‏اند،به یک یا دو تامین‏کننده که بیشترین‏ انطباق را با ایده‏آل های آن سازمان دارند و همچنین بیشترین تعهدات را در قبال موفقیت‏ اتحاد به گردن گرفته‏اند،محدود کند.پس از انتخاب این شریک نهایی،دو سازمان به منظور شکل‏دهی یک اتحاد،متعهد می‏شوند.این تعهد می‏تواند از طریق یک توافق زبانی و شفاهی یا از طریق یک قرارداد کتبی رسمی ابلاغ شود.بعد از این مرحله،قراردادهای کتبی ممکن است اساسا به واسطه طول زمانی برقراری اتحاد،مفاد و مضمون،سطح رضایت و سطح جزئیات قرارداد تغییر کند.

علاوه بر مطالب فوق،به منظور تدوین یک‏ قرارداد مکتوب،طرفین می‏بایست استانداردهای‏ کارایی مورد انتظار را مشخص کنند.همچنین‏ باید معیارهایی را به منظور مدیریت کردن رابطه و فرآیندها-برای رفع هرگونه مشکلات قابل‏ پیش‏بینی-تعیین کنند.بعضی از سوالات مورد بحث در این زمینه عبارتند از:

طول زمانی ارتباط چگونه مدیریت شود و تحت چه شرایطی اتحاد فسخ خواهد شد؟

عدم تعادل در توان شرکا-وقتی که یک‏ شریک از شریک دیگر قوی‏تر است-چگونه‏ مدیریت شود؟

عدم تعادلهای مدیریتی-وقتی که شرکای‏ اتحاد در فراهم‏آوری حمایتهای مدیریتی یکسان‏ از لحاظ تعداد ارتباطات و تماسهای کلیدی با هریک از سازمانهای مقابلشان قصور ورزند- چگونه مدیریت شوند؟

تضادهای مدیریتی-وقتی که عضوی از زنجیره تامین به رفتارهایی به مظنور آسیب‏زدن، باطل کردن یا به دست آوردن منابع کمیاب به‏ هزینه شریک دیگر دست می‏زند-چگونه‏ مدیریت شوند؟

سطح چهار:«به کارگیری و استمرار اتحاد»

یکی از توافقاتی که بین شرکاء در این مرحله‏ به تصویب می‏رسد،منابعی هستند که به منظور تامین تعهد می‏شوند،و بدین ترتیب اتحاد بین‏ شرکا آغاز می‏شود.هر شریک شروع به برآورده‏ کردن منابعی که تعهد کرده است می‏کند و امیدوار و مطمئن ارتباطات باز را آغاز می‏کند.

بعد از یک دوره مطمئن زمانی،شرکا انتظارات عملکردی را برآورده می‏کنند و یا در برآوردن آنها با شکست روبرو می‏شوند.در مواردی که نتایج،انتظارات عملکردی را برآورده‏ کرده یا حتی از آن سطح نیز تجاوز می‏کنند،هر دو سازمان از نتیجه اتحاد خشنود می‏شوند و سطح اعتماد بین شرکا افزایش می‏یابد،چرا که‏ هر سازمان در مورد تعهداتش،صدق گفتارش را به اثبات رسانده است.اما در مواقعی که ارزیابی‏ ابعاد استراتژیک و عملیاتی اتحاد،در نهایت‏ نتیجه منفی را تصویر کنند،احتمال زیادی وجود دارد که شرکا در توافق مشترکی،رای بر خاتمه و فسخ اتحاد صادر کنند.البته باید توجه کرد که‏ فسخ اتحاد همیشه دلالت بر کوتاهی در عملکرد ندارد بلکه ممکن است به واسطه تغییر در اهداف‏ استراتژیک یک یا هردو شریک اتفاق افتد.در حالتهای دیگر،ممکن است اهداف موردنظر به سادگی حاصل شوند و دیگر نیازی به ادامه‏ طولانی‏تر اتحاد وجود نداشته باشد.این موضوع‏ علی الخصوص در مورد صنایع پویا با چرخه عمر کوتاه‏مدت در مشخصات فنی و محصول صادق‏ است.

4-ساختارهای مختلف روابط

عامل اصلی و اولیه در تعیین نوع شبکه‏های تامین‏کنندگان،تعداد سازمانهای مرکزی است که‏ بر شبکه استیلا دارند.در یک تقسیم‏بندی‏ موجود،انواع شبکه‏های تامین‏کننده عبارتند از: شبکه KINGDOM ؛شبکه BARONY ؛شبکه‏ REPUBLIC 1-4 شبکه KINGDOM :این شبکه زمانی‏ متجلی می‏شود که یک سازمان واحد،موقعیت‏ مرکزیت و هسته بودن را به خود اختصاص‏ می‏دهد.(یک سازمان واحد در راس شبکه قرار می‏گیرد.)چنین شبکه‏ای-از بالا به پایین- دارای یک ساختار سلسله مراتبی هرمی شکل‏ است که در داخل آن،رقیبی برای KING (پادشاه)وجود ندارد و در واقع با دیگر KING ها در شبکه‏های مجاور رقابت می‏کند.

تامین‏کنندگان رده اول،دوم،سوم و...در این‏ شبکه،مختص همان شبکه بوده و با KING دیگری کار نمی‏کنند.شکل(3)ساختار یک‏ شبکه KINGDOM را به تصویر کشیده است. (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3-ساختار شبکه‏های KINGDOM در این ساختار مواجهه،رویارویی و رقابت‏ میان شبکه‏های مختلف KINGDOM وجود دارد،درحالی‏که خلاقیت در سطوح مختلف‏ شبکه تامین در ساختار مذکور،مختص همان‏ شبکه است.زیرا تامین‏کنندگان هر KING متعلق‏ به خود او بوده و امکان به اشتراک‏گذاری دانش، اطلاعات و نوآوریها محدود به همان شبکه است‏ که این مهم از معایب شبکه‏های KINGDOM به شمار می‏رود.لازم به ذکر است که مواجهه و رقابت در درون ساختار KINGDOM میان‏ تامین‏کنندگان همسطح(رده یک‏ها،رده دوها و...)اتفاق می‏افتد.

2-4 شبکه BARONY :دومین نوع شبکه،شبکه‏ "BARONY" است.یک شبکه "BARONY" زمانی متجلی می‏شود که چندین سازمان‏ موقعیت مرکزیت یک شبکه را به خود اختصاص‏ می‏دهند.در این شبکه، BARON کارخانجات‏ دیگر را هدایت می‏کنند،اما توانشان برای کنترل‏ شبکه در مقایسه با سازمان مرکزی در یک شبکه‏ KING DOM به‏طور قابل ملاحظه‏ای کمتر است.در شبکه‏های BARONY به دلیل وجود رقابت میان BARON ،هر BARON سعی‏ می‏کند محصولات خود را در حجمهای بزرگتر به منظور توجیه کردن هزینه‏های سربار،تولید، ساخته و به فروش رساند تا با توجه به«اقتصاد تعداد»به کارایی اقتصادی بهتری دست یابد. برخلاف KING ها که در شبکه خود رقیبی‏ ندارند، BARON ها مجبورند با رقبای‏ استراتژیک دیگر BARON های دیگر در شبکه‏ خودشان)رقابت کنند.

یکی از مزایای شبکه‏های BARONY ، وجود پایگاههای تامین مشترک برای همه‏ BARON هاست که در نتیجه آن،نوآوریها و خلاقیتهای فنی ایجاد شده از طرف تامین‏کنندگان‏ به سرعت به همه BARON ها انتشار داده می‏شود که این امر،باعث ایجاد ارزش افزوده برای کل‏ شبکه خواهد شد.شکل 4،ساختار شبکه‏های‏ BARONY را تصویر می‏کند. (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4-ساختار شبکه‏های BARONY در شبکه‏های BARONY ،به دلیل اینکه‏ تامین‏کنندگان BARON ها مشترک هستند،بحث‏ منبع‏یابی بیرونی کالاها مزیتی در این شبکه‏ ایجاد نمی‏کند.چرا که تامین‏کنندگان مشترک، (به تصویر صفحه مراجعه شود) خدمات یکسانی را در اختیار BARON ها قرار می‏دهند.از جمله مزایای دیگر این شبکه‏ها می‏توان به دستیابی به نرخ بالاتر در نوآوری‏ توسط تامین‏کنندگان مشترک برای BARON ها و کاهش هزینه ناشی از اقتصاد تعدادی که‏ BARON ها برای تامین‏کنندگان در نظر می‏گیرند، اشاره کرد.

وجود چند BARON در شبکه میزان تسلط هر BARON را بر شبکه-نسبت به KING در شبکه‏های KINGDOM -کاهش داده و ساختار صنعت موردنظر را تحت تاثیر قرار می‏دهد.در ساختار BARON ،مواجهه و رقابت در سطوح‏ مختلف،میان هر سطح(میان BARON ها،میان‏ تامین‏کنندگان رده اول،میان تامین‏کنندگان رده در دنیای رقابتی امروز دیگر شیوه‏های‏ مدیریت تولید گذشته کارایی خود را از دست داده‏اند.

شرکتها امروزه نیازمندند تا یکپارچگی‏ منظمی را در تمام فرآیندهای تولیدی‏ ایجاد کنند. مدیریت اطلاعات،لجستیک و روابط سه‏ فرآیند اصلی مدیریت زنجیره تامین است. دوم و...)برقرار است.شکل 5،ساختار مواجهه‏ و رقابت لایه‏ای را در یک شبکه BARONY تصویر کرده است. (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 5-رویارویی(رقابت)در شبکه‏های BARONY 3-4 شبکه REPUBLIC :سومین نوع شبکه، شبکه REPUBLIC است.این نوع شبکه زمانی‏ ظهور پیدا می‏کند که هیچ سازمان مرکزی(قدرت‏ برتر)در شبکه وجود ندارد.در این شبکه،هیچ‏ یک از سازمانها،توان قابل توجهی نسبت به سایر سازمانهای درگیر در شبکه ندارند.بنابراین،یکی‏ از تفاوتهای اساسی و اولیه در نوع شبکه‏ها، سطح توانی است که سازمان یا سازمانهای‏ مرکزی بر روی دیگر اعضای شبکه اعمال‏ می‏کنند.

اولین تفاوت میان یک شبکه REPUBLIC و شبکه‏های KINGDOM و BARONY ، طبیعت مشتریان آنهاست.در شبکه‏ REPUBLIC ،مشتریان،شرکتهایی هستند که‏ محصولات را به مصرف‏کنندگان نهایی‏ می‏فروشند،درحالی‏که در شبکه‏های‏ KINGDOM و BARONY ،مشتریان،خود مصرف‏کنندگان نهایی هستند.

به دلیل وجود مشارکت در ماشین‏آلات، دانش فنی و امکانات تولید در شبکه‏های‏ REPUBLIC ،هم‏افزایی مثبتی میان شرکتها ایجاد می‏شود که نتیجه این هم‏افزایی،افزایش در راندمان هزینه‏ها و توسعه تواناییها برای دستیابی‏ به هزینه‏های رقابتی است.تبادلات تجاری در یک شبکه REPUBLIC از طریق زیرقراردادهای‏ افقی میان شرکتهای درون شبکه انجام می‏گیرد. به دلیل اینکه اقتصاد تعداد در این شبکه،برای بقا حیاتی نیست،شرکتهای مرکزی قدرتمند ظهور پید نمی‏کنند.به عنوان یک نتیجه از بحث‏ مذکور،روابط میان شرکا در این رویکرد،متقارن‏ و یکسان است.اگرچه شبکه‏های REPUBLIC فاقد یک شرکت مرکزی یا گروهی از شرکتهای‏ مرکزی است که ذات استراتژیک را برای شبکه‏ رقم می‏زنند،اما کل سازمانهای درون شبکه باهم‏ تشکیل یک اکوسیستم را می‏دهند که هریک‏ نقش حیاتی را به عنوان یک کل برای شبکه بازی‏ می‏کند.شکل(6)ساختار یک شبکه‏ REPUBLIC را تصویر کرده است.و جدول(1)، به اختصار مجموعه‏ای از ویژگیهای سه شبکه‏ متمایز مورد بحث را جمع‏آوری کرده است.

5-رویکردهای مختلف در روابط خریدار -تامین‏کننده

رویکرد«رقابتی متخاصم»،از یک تئوری‏ مبتنی بر تراکنش(مواجهه و فاکتورنویسی) سرچشمه می‏گیرد،چرا که تشریح می‏کند که‏ چگونه سازمانها با یکدیگر به منظور کمینه کردن‏ هزینه‏های تولید و تراکنش ارتباط برقرار می‏کنند. در دیگر سو،رویکرد«مشارکتی»،ارتباط تنگاتنگی با یک تئوری رفتاری و مبتنی بر مذاکره دارد.بنابراین تئوریهای متضاد فوق،از لحاظ«فرضیات»،توجه به«تئوری اقتصادی‏ القایی از طرف بازار»و«تئوری رفتاری در سطح‏ بین پرسنلی»با یکدیگر تفاوت دارند.محققان‏ بسیاری روابط رقابتی متخاصم را مورد انتقاد قرار داده و روابط مشارکتی را به عنوان یک رویکرد مطمئن برای استیلا یافتن بر آینده روابط خریدار -تامین‏کننده مورد ستایش قرار داده‏اند.با وجود این،هنوز هم سیستم رقابتی متخاصم و سناریوهای دیگر قابل رشد و ترقی هستند و عموما در عمل بروز می‏کنند.

در بررسی ارتباطات مابین طرفین درگیر در اتحاد-با توجه به توان جانه‏زنی در روابط خریدار-تامین‏کننده-سناریوهای مختلفی بروز می‏کنند که هرکدام از آنها از یکی از دو رویکرد جدول 1-خلاصه ویژگیهای سه شبکه BaronyṣKingdom و Republlc (به تصویر صفحه مراجعه شود) فوق و یا ترکیبی از آنها پیروی می‏کنند.جدول‏ (2)سلسله‏ای از سناریوهای متمایز را در روابط گوناگون مابین خریدار و تامین‏کننده به تصویر کشیده است.سلولهای این شکل در یک‏ چارچوب سه در سه برآنند که نه سناریوی متمایز را در ارتباطات خریدار-تامین‏کننده مشخص و ارائه دهند.

6-نتیجه‏گیری

امروزه شرکتها دریافتند که بخش خرید آنها می‏تواند به‏طور فزاینده‏ای در افزایش کارآیی و اثربخشی آنها موثر باشد و به همین دلیل‏ شیوه‏های خریدشان را تغییر داده و سعی کرده‏اند تا برای کالاهای خود شیوه خرید مناسب را بیابند،به طوری که بخش خرید بتواند به عنوان‏ جزیی از شرکت،اهداف استراتژیک خرید جزیی از شرکت،اهداف استرتژیک خرید شرکت را برآورده سازد.برای تحقق این امر هر خرید استراتژیک نیازمند یک برنامه‏ریزی‏ استراتژیک خرید برای کالای موردنظر است که‏ معنای این سخن برقراری یک رابطه استراتژیک‏ با تامین‏کنندگان است.آشکار است که برای‏ تحقق این امر باید به تامین‏کنندگان شایسته و منتخب روابط استراتژیک برقرار کرد تادر جوار همکاری استراتژیک با آنها بتوان به مزایای‏ رقابتی موردنظر دست یافت.

به‏هرحال برای آنکه مقدمات مربوط به این‏ امر در یک فرآیند پیچیده و طولانی به خوبی‏ برنامه‏ریزی و هدایت شوند،چهار قدم اصلی زیر روند حرکت را تکمیل خواهند کرد:

1)اثبات نیازمندی استراتژیک جهت مشارکت؛

2)تکوین معیارها و فرآیند ارزیابی و انتخاب‏ تامین‏کننده/شریک؛

3)رسمیت بخشیدن به شراکت با تامین‏کننده/ تامین‏کنندگان؛و

4)حفظ،توسعه و بهبود مشارکت با تامین‏کننده‏ /تامین‏کنندگان.

منابع

1- MONCZKA R.,TRENT R.,AND HANDFIELD,R.B.(1998)."PURCHASING AND SUPPLY CHAIN MANAGEMENT", SOUTH-WESTERN COLLEGE PUBLISHING.

2- HANDFIFLD R B,AND NICHOLS ELJR, (1999)"INTRODUCTION TO SUPPLY,CHAIN MANAGEMENT",NEW JERSEY,PRENTICE HALL

3- COOPER R.,AND SLAMULDER R.(1999). "SUPPLY CHAIN DEVELOPMENT FOR THE (به تصویر صفحه مراجعه شود) LBAN ENTERPRISE INTERORGANIZTION COST MANAGEMENT",THE IME POUNDATION FOR APPLIED RESEARCH,INC., PRODUCTIVITY PUBLISHING.

4- DOWLATSHAHI S,(1999)"BARGAINING POWER IN BUYER.SUPPLIER RELATIONSHIPS",PRODUCTION INVENTORY MANAGEMENT JOURNAL

5-تیموری،ابراهیم-ارائه مدلهایی برای سیستم‏ مدیریت زنجیره عرضه-پایان‏نامه دکترای‏ مهندسی صنایع-دانشگاه علم و صنعت ایران- اسفند 1378.

6-ریاضی،افشین-طراحی یک رویه جهت‏ ارزیابی،انتخاب و توسعه تامین‏کنندگان در مدیریت زنجیره تامین-پایان‏نامه کارشناسی ارشد مهندسی سیستمها-دانشگاه علم و صنعت ایران- پاییز 79.

دکتر مهدی غضنفری:عضو هیئت علمی‏ دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت

افشین ریاضی:کارشناس ارشد مهندسی‏ صنایع

مسعود کاظمی:کارشناس مهندسی صنایع