شناسایی عوامل موثر بر کاهش انگیزه کارکنان شرکت رینگ سازی مشهد
تا قبل از دهه ۱۹۳۰ میلادی بطور گسترده ای باور بر این بود که رهبری یک ویژگی فردی است، و تنها محدودی از افراد بطور ذاتی توانائیها و خصوصیاتی را به ارث برده اند و خداوند به آنان این ودیعه گرانبها را اعطا فرموده که می‌توانند رهبران موثری باشند. از دهه ۱۹۳۰ به بعد، دانشمندان علوم اجتماعی و علوم رفتاری مسیر جدیدی را در تحقیق پیرامون رفتار و خصوصیات رهبری پیمودند. اصولا مشخص ساختن یک الگوی اساسی و یکسان رهبری ناممکن است، چرا که از یک طرف نمی‌توان ویژگیهائی را برشمرده کهتمام رهبران موثر و موفق دارای آن خصوصیات باشند و از طرف دیگر با توجه به شرایط خصوصیات رهبران موفق و موثر در سازمانها نظامی، صنعتی و تعلیم و تربیتی با یکدیگر متفاوتند. نمونه بارز آن اینکه حتی درون یک صنعت، شرایط متفاوت، رهبری متفاوت را می‌طلبد. مقایسه رهبران صنعتی موفق و موثر در دوره های تاریخی مختلف، در فرهنگهای مختلف و در صنایع مختلف، این مطلب را بوضوح روشن می‌سازد. بهرحال، عواملی که برای یک رهبری موفق ضرورت دارد، داشتن مهارت و نگرش است که می‌توان آنها را از طریق فراگیری کسب کرد، و یا بطور گسترده ای اصلاح نمود. رهبری را در یک طیف گسترده باید مورد توجه قرار دهیم. چرا که چهار متغیر وجود دارد که رهبری را متاثر می‌سازند، اول خصوصیات رهبر، دوم نگرش ها، نیازها و سایر خصوصیات فردی زیر دستان، سوم خصوصیات سازمان، مانند اهداف آن، و ماهیت وظایفی که باید انجام پذیرد و چهارم: متغیرهای محیطی.
خصوصیات شخصی که برای عملکرد موثر رهبر لازم می‌باشد، باتوجه به سایر عوامل، تغییر می‌یابد. این چهار متغیر دستاوردهای تحقیقات و پژوهشهای علمی‌در مورد رهبری می‌باشد و مفهومش این است که رهبری یک خصوصیت ذاتی فرد نیست. بلکه یک رابطه پیچیده بین این چهار متغیر می‌باشد.
بنابر این اگر بپذیریم که رهبری رابطه ای بین رهبر، پیروان، سازمان و عموال محیطی است و قبول داشته باشیم که این عوامل و متغیرهای موقعیتی با گذشت زمان تغییر می‌کند، لازم است بپذیریم که خصوصیات و ویژگیهای رهبری نیز تغییر می‌کند.
به هر تقدیر تسلط به تکنیک های فنی، مانند کامپیوتر، مالی، تولید، بازاریابی و امثالهم برای رهبری موثر کفایت نمی‌کند، چرا که جنبه انسانی رهبری، به مراتب مهمتر از وظایف فنی است. برای بقا و حفظ موقعیت هر سازمان، وجود رهبری موثر، امری است حیاتی. سبک تصمیم گیری رهبر، یکی از ابعاد مهم رهبری است. روشهای بسیار متنوعی وجود دارد که هر رهبر برای انجام وظیفه و یا اتخاذ تصمیمات مشخصی، می‌تواند از آنها استفاده کند که با توجه به میزان مشارکت یا عدم مشارکت زیر دستان سبک رهبری متفاوت خواهد بود.
بعضی از زیر دستان تمایلی به مشارکت در فرآیند تصمیم گیری ندارند و پاره ای اشتیاق فراوان دارند. بهرحال با توجه به متفاوت بودن زیر دستان، میزان علاقه به مشارکت در فرایند تصمیم گیری نیز متفاوت است، حتی افراد نسبت به بعضی از تصمیمات بیشتر، مشتاق به مشارکت هستند و در بعضی دیگر، کمتر، همین درجه و میزان علاقه مندی و تمایل زیر دستان نسبت به مشارکت یا عدم مشارکت خود ایجاد کننده نوع سبک رهبری می‌باشد. بعبارتی توان و تمایل زیردستان، یک عامل اساسی در اتخاذ سبک بخصوصی از رهبری می‌باشد. در این مسیر به بررسی عوامل موثر برانگیزه کارکنان شرکت رینگسازی پرداختیم که در فصل اول به کلیات این مساله پرداختیم وهدف ما ضرورت این امر را توضیح دادیم و فرضیه های موجود بر روی این موضوع را بررسی کردیم و در فصل دوم پیشینه این مساله را مورد جستجو قرار دادیم تا بتواند راه گشایی برای تحقیق حاضر باشد. در فصل سوم روش و شیوه تحقیق را درباره این مسئله را ذکر کردیم و در فصل چهارم با پرسش نامه ای که در بین کارکنان و پرسنل محترم این شرکت توزیع کردیم یافته های تحقیق را بدست آوردیم. تا توانستیم در فصل پنجم به نتیجه گیری دست یابیم.
فهرست مطالب
پیشگفتار ۱
فصل اول – مقدمه پژوهش. ۳
مقدمه ۴
بیان مسئله ۴
اهمیت و ضرورت تحقیق: ۶
فرضیات پژوهش. ۸
اهداف تحقیق ۹
متغیرهای تحقیق ۹
تعریف اصطلاحات ۹
تعریف ۱۰
فصل دوم- بررسی پیشینه پژوهشی ۱۱
الف: بررسی تئوری ها و پژوهش های گذشته ۱۱
ب: اتسنتاج کلی در ارتباط با مسئله پژوهشی ۱۱
پ: خلاصه چگونگی حل مسئله پژوهشی ۱۱
اصطلاحات و مفاهیم ۱۲
مفهوم انگیزش. ۱۲
ماهیت انگیزش: ۱۳
اهمیت انگیزش. ۱۳
«ریشه یابی علل مشکلات عدم وجود انگیزش صحیح نیروی کار» ۱۴
عدم تامین انتظارات کاری مدیریت از سوی زیردستان ۱۹
سبک نامناسب رهبری مدیر ۲۱
عدم انطباق اهداف کارکنان با اهداف مدیریت ۲۵
الف- میزان مشارکت کارکنان در تصمیم گیریها ۲۶
ب- درجه رضایت شغلی کارکنان ۲۶
ج- میزان واگذاری مسئولیتها ۲۷
ه- میزان انگیزه و تمایل واقعی پرسنل ۲۷
و- سهیم شدن کارکنان در مالکیت و سود شرکت ۲۸
د- مساله امنیت شغلی ۲۸
فقدان آموزش موثر نیروی انسانی ۳۰
اثربخشی پایین مدیریت ۳۱
ت- طیف زمانی برنامه ریزی شرکت ۳۱
عدم اعتماد مدیریت به کارکنان ۳۲
فصل ۳- روش پژوهش. ۳۴
الف- توصیف آزمودنیها (جامعه و گروه نمونه) ۳۴
ب- توصیف ابزارهای پژوهش. ۳۴
پ- اعتبار و روایی ابزارهای پژوهشی ۳۴
ج- طرح پژوهش و روش تحلیل داده ها ۳۴
فصل ۳- روش تحقیق ۳۵
جامعه آماری ۳۵
نمونه و روش نمونه گیری ۳۵
قلمرو مکانی و زمانی پژوهش. ۳۵
ابزار و گردآوری اطلاعات ۳۵
روایی و اعتبار ابزار گردآوری اطلاعات ۳۵
قلمرو پژوهش. ۳۶
فصل ۴- یافته های پژوهشی ۳۷
الف- توصیف و تحلیل داده ها (در رابطه با پرسش، هدف یا فرضیه) ۳۷
ب- سایر یافته های پژوهشی ۳۷
فصل ۵- بحث و تفسیر ۴۳
نتیجه گیری ۴۳
پیشنهادها ۴۳
نتیجه گیری: ۴۴
پیشنهادات ۴۴
مطرح کردن مسائل و مشکلات سازمان و تبادل اطلاعات ۴۵
منابع و مآخذ
صفحه۶۳
نحوه ترتیب درج مطالب پایان
نامه
الف – مطالب روی
جلد:به ترتیب آرم دانشگاه ،نام شعبه بین الملل به صورت
نستعلیق ، مقطع تحصیلی،عنوان پایان نامه ،نام استاد راهنمای اول و در صورت لزوم
دوم، نام استاد مشاور، نام دانشجو و تاریخ انتشار به ماه و سال
تبصره : در صورت
همکاری مراکز تحقیقاتی با سایر دانشگاهها با پایان نامه باید نام مرکز ذکر شود.
راهنمای نگارش برای روی جلد
موارد زیر الزامی
است:۱- آرم دانشگاه وسط صفحه قرار گیرد و اندازه ۳*۳ باشد
.
۲- متن دانشگاه از بالای صفحه ۵/۶سانتیمتر و حاشیه از دو طرف دو سانت و قلم آن
با تیتر سیاه ۲۰ تایپ شود.
۳- “پایان نامه جهت اخذ در وسط با قلم زرسیاه ۱۴ با
فاصله هشت سانت از لبه بالای کاغذ باشد.
۴- کلمه “عنوان” با قلم زرسیاه ۲۰ با
فاصله ۱۱ سانت از لبه بالای کاغذ تایپ شود.
۵- عنوان پایان نامه با تیتر سیاه ۱۸
با فاصله ۱۲ سانت از لبه بالای کاغذ باشد.
۶- استاد راهنما ” با زرسیاه ۲۰″ با
فاصله ۱۶ سانت از لبه بالای کاغذ تایپ شود.
۷- نام و نام خانوادگی استاد راهنما
با قلم زرسیاه ۱۴ با فاصله ۱۷ سانت از لبه بالای کاغذ .
۸- کلمه “استاد مشاور”
با قلم زرسیاه ۲۰ با فاصله۱۹ سانت از لبه بالای کاغذ باشد.
۹- نام و نام
خانوادگی اساتید مشاور باقلم زرسیاه ۱۴ با فاصله ۲۰ سانت از لبه بالای کاغذ
.
۱۰- کلمه “نگارش” با قلم زرسیاه ۱۴ با فاصله۲۴ سانت از لبه بالای کاغذ
.
۱۱- نام و نام خانوادگی دانشجو با قلم زرسیاه ۱۴ با فاصله ۲۵ سانت از لبه
بالای کاغذ .
۱۲- سال تحصیلی با قلم زرسیاه ۱۴ با فاصله ۲۷ سانت از لبه بالای
کاغذذکر شود.
راهنما برای پشت جلد
رعایت وارد زیر الزامی
است:۱- آرم دانشگاه کاملا” در وسط و در اندازه ۳*۳ باشد
.
۲- متن عنوان دانشگاه به لاتین با قلم Time Bold 20 و فاصله آن از لبه بالای
کاغذ پنج سانت باشد.
۳- کلمه “….Thesis for MS Degree in ” با قلم Time Bold 16
فاصله آن از لبه بالای کاغذ هشت سانت باشد.
۴- کلمه “ Title” با Time Italic
Bold 20 و فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۱۰ سانت باشد.
۵- عنوان پایان نامه با قلم
Time Bold 18 و فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۱۱ سانت تایپ شود.
۶- کلمه
“Supervisor” با قلم Time Italic Bold 20 و فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۱۷
سانت باشد.
۷- نام و نام خانوادگی استاد راهنما با قلم Time Bold 18و فاصله آن
از لبه بالای کاغذ ۱۸ سانت باشد.
۸- کلمه ” Advisor” با قلم Time
Italic Bold 20 و فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۲۰ سانت باشد.
۹- نام و نام
خانوادگی استاد مشاور با قلم Time Bold 18و فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۲۱ سانت
باشد.
۱۰- کلمه “By” با قلم Time Italic Bold 20 و فاصله آن از لبه
بالای کاغذ ۲۵ سانت باشد.
۱۱- نام و نام خانوادگی دانشجو با قلم Time Bold 18 و
فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۲۶ سانت باشد.
۱۲- سال تحصیلی با قلم Time Bold 18 و
فاصله آن از لبه بالای کاغذ ۲۸ سانت باشد.
رنگ جلد پایان نامه بستگی به دانشکده و رشته تحصیلی دارد
در این مقاله نحوه نگارش پروپوزال کارشناسی ارشد به طور کامل شرح داده شده است . پروپوزال همان طرح تحقیق می باشد که در حدود ۶ تا ۱۵ صفحه می باشد.
این راهنما که به اختصار حاوی برخی مفاهیم و جنبه های روش تحقیق و طراحی تحقیقات علمی است ، به منظور سهولت کار دانشجویان در تکمیل مناسب فرم طرح تحقیق پایان نامه کارشناسی ارشد فراهم آمده است . در تکمیل این مختصر و برای اطلاع بیشتر ، به دانشجویان توصیه می شود پیش از تکمیل فرم طرح تحقیق پایان نامه ، به کتابهای تخصصی روش تحقیق ، بویژه در رشته تحصیلی خود ، مراجعه نمایند . به هر حال ، پیش از دریافت و تکمیل فرم طرح تحقیق پایان نامه ، ضروری است دانشجویان به کسب آگاهیهای لازم دربارۀ مقررات مربوط به دوره آموزشی ، بویژه زمان در اختیار برای تدوین پایان نامه و همچنین مقررات دانشگاه و دانشکده در زمینه انتخاب پایان نامه تحصیلی مبادرت ورزند .
موضوع یا مساله انتخابی توسط دانشجویان برای پایان نامه تحصیلی قاعدتاً باید حاوی نکات و خصوصیات زیر باشد :
الف ) موضوع پایان نامه باید با آموزشهای دورۀ تحصیلی هماهنگی و انطباق داشته باشد .
ب ) پایان نامه باید حاوی موضوع و مساله ای تخصصی و مشخص در محدودۀ جغرافیایی معین باشد .
ج ) موضوع و مساله مورد تحقیق باید جدید و مستلزم نوآوری علمی و تحقیقاتی باشد .
د ) دانشجو پس از انتخاب موضوع ، باید با مراجعه به منابع و مراجع معتبر ، از تکراری نبودن موضوع مورد مطالعه خود اطمینان کامل حاصل نماید .
ه ) فرم طرح تحقیق پایان نامه باید به صورت تایپ شده ، در ۳ نسخه تکمیل و پس از تائید استادان راهنما و مشاور ، حداقل ۱۰ روز پیش از تشکیل جلسه شورای تحصیلات تکمیلی گروه آموزشی مربوط ، تحویل گردد .
انتخاب اساتید مشاور و راهنما:
الف ) برای تکمیل فرم طرح تحقیق پایان نامه ، لازم است دانشجویان با توجه به موضوع و قلمرو تحقیق خود از یک سو و تخصص و تجربۀ آموزشی و پژوهشی استادان از سوی دیگر ، به انتخاب استاد یا استادان راهنمای پایان نامۀ خود مبادرت ورزند . انتخاب استاد یا استادان مشاور بر عهدۀ استاد یا استادان راهنمای پایان نامه است .
ب ) بر این اساس ، لازم است دانشجو موضوع و مساله مورد علاقه خود را به اطلاع استاد راهنما برساند وپس از تعیین استادان مشاور ، با بهره گیری از راهنماییهای لازم ، به تنظیم و تدوین موضوع و مساله مورد تحقیق و همچنین تکمیل فرم طرح تحقیق پایان نامه بپردازد .
ج ) آشکار است که دانشجو موظف است در تمام مراحل تکمیل فرم مورد نظر ، استادان راهنما و مشاور خود را در جریان امر قرار داده، از نقطه نظرات آنان در جهت تنظیم مناسب موارد مربوط بهره گیری نماید .
د ) تمامی مطالب و موارد مندرج در فرم طرح تحقیق پایان نامه باید پس از بررسیهای لازم به تائید استادان راهنما و مشاور رسانده شود .
طراحی تحقیق:
برای پیشبرد مناسب هر تحقیق علمی ، دسترسی به چارچوبهای مناسب تحقیق الزامی است . طراحی تحقیق به نوع و دامنۀ اهداف ، طبیعت مسالۀ مورد بررسی و روشهای مناسب برای پیشبرد آن بستگی دارد . به این ترتیب ، برای طراحی مناسب تحقیق باید توجه داشت که هر طرح تحقیق بایستی لاقل شامل اجزاء زیر که با یکدیگر در ارتباط تنگاتنگ و کنش متقابل قرار دارند ، باشد :
الف ) تعریف قالب تحقیق و مساله مورد بررسی ؛
ب ) بیان ماهیت تحقیق ؛
ج ) تبیین منابع تحقیق ؛
د ) تبیین اهداف تحقیق ؛
ه ) محدودۀ مکانی تحقیق ؛
و ) محدودۀ زمانی تحقیق ؛
ز ) ابعاد و دامنۀ تحقیق ؛
ح ) زمینه های عینی انتخاب داده ها و امکان دستیابی به اطلاعات ؛
ط ) انتخاب فنون و روشهای گرد آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز ؛ و بالاخره ،
به سخن کوتاه ، جنبه هایی که بر این اساس در طراحی تحقیق مطرح می شوند را به طور کلی می توان به این صورت پاسخ به پرسشهای ( چه چیزی ؟ ) ، ( کجا ؟ )، ( چرا ؟ ) ، ( چه موقع ؟ ) ، ( از چه طریقی ؟ ) در نظر گرفت . علاوه بر این ، طرح تحقیق باید حاوی جنبه های زیر باشد :
از چه دیدگاهی با مسالۀ مورد بررسی برخورد خواهد شد ؟
چه روشهایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت ؟
کدام فنون و تدابیر بیشترین تاثیر را در پیشبرد مطلوب تحقیق به دنبال خواهد داشت ؟
عنوان بندی تحقیق:
انتخاب عنوان تحقیق نخستین گام در طراحی تحقیق به شمار می رود . عنوان تحقیق باید روشن ، موجز و فشرده و گویای مساله مورد بررسی باشد . برای تعمیق بیشتر بررسیها و تحدید مناسب دامنۀ تحقیق ، لازم است قلمرو تحقیق هم از نظر مکانی و هم از نظر زمانی محدود گردد .
در همین ارتباط ، گاهی بر جنبه یا جنبه های معینی از موضوع تحقیق تاکید می شود ؛ در این گونه موارد ، پس از عنوان اصلی تحقیق ، از عبارت ً با تاکید بر … ً استفاده می شود . در برخی موارد دیگر ، عنوان تحقیق با مورد شناسی همراه می شود که در این گونه موارد ، پس از عنوان اصلی ،ً لفظ مورد … ً به کار می رود .
انواع تحقیق:
تحقیق علمی انواع گوناگونی دارد . انواع تحقیق علمی را می توان به طرق مختلف و بر مبنای معیارهای متنوع تعیین نمود . در فرمهای تحقیقاتی ، از جمله فرم طرح تحقیق پایان نامه تحصیلی ، معمولا انواع زیر پیش بینی شده است که در اینجا تعریف هریک از آنها مطرح می گردد :
الف ) مطالعه کاربردی :
این نوع مطالعه به تحقیقاتی گفته می شود که به منظور تدوین و گسترش مهارتها و شیوه های جدید و نیز حل مسایل مربوط به موضوع یا محدودۀ مورد بررسی طراحی و اجرا شود .
ب ) مطالعات نظری :
این گونه مطالعات غالباً با هدف افزایش شناخت علمی نسبت به رخدادها و پدیده ها ، در پی اثبات صحت و سقم داوریها ، فرضیات ، نظریه ها ، و احکام علمی است .
ج ) مطالعات بنیادی :
این نوع مطالعه از لحاظ پای بندی به مباحث محض علمی ، به مطالعات نظری شباهت دارد . با این تفاوت که نظریه پردازی را با میدان تجربه از طریق بررسی های میدانی در هم می آمیزد و از این لحاظ در پی محک زدن نظریه در میدان عمل است .
علاوه بر این ، نوع دیگری از مطالعات نیز مطرح است که به مطالعات اجرایی شهرت یافته اند . این گونه مطالعات معمولاً از تحقیقاتی به شمار می روند که با هدف از پیش تعیین شده در پی یافتن راههای بهینۀ به اجرا در آوردن سیاستها ، برنامه ها و طرحهای عمرانی و توسعه ای هستند .
مساله تحقیق خود حول موضوعی از موضوعات مختلف دور خواهد زد؛ یعنی محقق باید قادر باشد در چارچوب موضوع ( یا به عبارت بهتر : مقوله یا قضیه ای کلی ) ، مساله ای یافته ، به تدوین آن بپردازد . مثلاً در قالب مقوله ً جمعیت شهری ً ممکن است توجه محققی به مساله ً مهاجرتهای ناخواستۀ روستائیان به شهرها ً جلب گردد و یا در قالب قضیۀ ً چشم اندازهای طبیعی ً، به مساله ً تخریب اراضی و گسترش فرسایش خاک ً توجه نماید . به این ترتیب ، هر تحقیق علمی عملاً با طرح و تدوین یک مساله آغاز می گردد ، زیرا که هدف غایی انجام هر تحقیق ، اساساً ، یافتن پاسخ مناسب برای جنبه های مجهول یک مورد و یا چاره جویی مناسب برای مسائل و مشکلات موجود است .
بیان دقیق مساله ، یا آنطور که معمولاً نوشته می شود ، محقق باید از میان پیچیدگی رخدادهای مورد مشاهده ، موارد مهم و مرتبط ( تعیین کننده ) را که به بهترین وجه در تبیین مساله مورد بررسی به کار می آیند ، انتخاب نماید . به عبارت دیگر ، بتواند از این طریق ، ارتباطات بنیادی موجود میان عناصر گوناگون پیچیدگی ( مساله ) را نشان دهد .
طرح مساله ، در واقع شرط اساسی طراحی مناسب هر گونه طرح تحقیق کارآمد به شمار می رود . در واقع ، تحقیق علمی زمانی آغاز می شود که مساله ای عینی یا ذهنی مطرح گردد ؛ البته ، توانمندی محقق در دیدن مسائل و مشکلات چیزی نیست که با آموزشهای رایج دانشگاهی فراهم آید ؛ این امر به استعدادهای ذاتی ، نکته سنجی فردی و البته به تحصیلات و ممارست محقق در امور پژوهشی بستگی دارد . با این وجود ، برای تدوین مسالۀ تحقیق می توان شرایط لازم را فراهم آورد ؛ مطالعه مآخذ مناسب در زمینۀ روشهای تحقیق ، تامل و تدقیق درباره موضوع مورد نظر ، مراجعه به افراد اهل فن ( تحقیق ) و جستجوی منابع اطلاعاتی و مطالعۀ دقیق مآخذ در دسترس از جمله این شرایط به شمار می رود . البته در این راه محققی موفق خواهد بود که بتواند با دیدی پرسشگر و انتقادی امور مذکور را به انجام رسانده ، حس کنجکاوی و قدرت تفکر خود را نسبت به موضوع تحقیق گسترش دهد . بر این مبنا ، می توان برای تدوین مساله تحقیق مراحلی قائل شد که قائدتاً عبارتند از :
۱ – یافتن مساله ای حول یک موضوع که به راه حل نیازمند باشد ؛
۲ – تعیین حدود و دامنۀ تحقیق .
۳ – قابل اجرا بودن تحقیق.
۲- سولات و فرضیه تحقیق
محقق برای توجه و جهت دادن به روند بررسی خود ، پرسشهایی مطرح می سازد . آشکار است که هر قدر اطلاعات محقق نسبت به مساله مورد بررسی بیشتر باشد ، بهتر می تواند به طرح سوالات مناسب دربارۀ مساله مورد تحقیق بپردازد . به این ترتیب محقق می کوشد تا بر اساس دانسته ها و اطلاعات اولیه خود دربارۀ ماهیت ، ویژگیها و روندهای حاکم بر رخداد یا پدیده مورد بررسی و یا عوامل و نیروهای اثرگذار بر آن ، به طرح پرسشهایی دربارۀ آن بپردازد . این پرسشها که برای توجه و جهت دادن به روند بررسی مطرح می گردند ، با چرا ؟ چگونه ؟ و چه چیز ؟ شروع می شوند .
به دنبال آن ، محقق لازم است برای سؤالات خود ، پاسخ ( یا پاسخهای ) مناسب و درخور ارائه نماید . بیان علمی این گونه پاسخها در قالب عبارات منطقی را فرضیه می نامند . به عبارت دیگر ، فرضیه حکم یا گمانه ای زیرکانه و علمی است که محقق دربارۀ ماهیت ، ارتباط و چگونگی شکل گیری اولیه ، تحول و آیندۀ یک پدیده یا رخداد ابراز می دارد .
به این ترتیب ، هر فرضیه قاعدتاً باید دارای ویژگیهای زیر باشد :
الف ) از نظر علمی روشن و در عین حال ، استوار و منطقی باشد ؛
ب ) در چارچوب مباحث علمی قابل توجیه و ادراک باشد ؛ و
ج ) از نظر روش شناسی و شیوه های تحقیقاتی قابل بررسی و پیگیری باشد .
آزمون فرضیات :
فرضیات یا پیش فرضها تنها از طریق بررسیهای دقیق علمی اثبات یا رد می شوند . به هر تقدیر ، پیش از آزمون فرضیه ها لازم است پرسشهای زیر به درستی مطرح و پاسخ داده شوند :
۱ – آیا مفاهیم مورد استفاده اصولاً قابل بررسی هستند ، یعنی مفاهیم و متغییرها را می توان در وضعیتهای مشخص تبیین نمود ؟
۲ – آیا رابطۀ بین متغییرها طوری هست که بتوان صحت و سقم آن را از طریق عملیات تحقیقاتی به اثبات رساند ؟ آیا از قبل شاهدی دال بر صحت یا سقم این رابطه وجود دارد ؟
۳ – آیا می توان طرح تحقیق جدی و مناسبی را بر مبنای آن پیش بینی نمود ؟
۴ – آیا متغییرها در همین چارچوب مطرح هستند یا می توان آنها را به همین نحو در وضعیتهای دیگر نیز به کار گرفت ؟
۵ – آیا توان تعمیم منوط به محیط و مکان خاص است . یعنی تنها در بستر و محدودۀ مورد بررسی صادق است یا می توان آن را ضمناً در سایر وضعیتهای محیطی یا مکانی نیز اعمال نمود ؟ در این ارتباط ، برای آزمون فرضیات تحقیق راههای مختلفی وجود دارد . یکی از این راهها ، به کارگیری گروه کنترل یا نمونه های شاهد در حین بررسی جامعۀ آماری مورد مطالعه است .
۶ – اگر برخی از عوامل دخیل در روند بررسی در معرض تغییر قرار دارند ، آیا عوامل به درستی قابل تشخیص و تفکیک هستند تا محقق بتواند چگونگی تغییر این عوامل در روند تحقیق را ارزیابی نماید ؟ و بالاخره
۷ – آیا نظام تحقیق طوری طراحی شده است که ارتباط بین اجزاء به درستی برقرار شده باشد و در وضعیتهای خاص امکان پیش بینی را نیز فراهم آورد ؟
از سوی دیگر ، نباید تصور شود که محقق الزاماً باید به دنبال اثبات بی چون و چرای صحت فرضیات خود باشد . بلکه پیش و بیش از آن باید در جستجوی نتایج مثبت و یا منفی آن در روند بررسی دقیق و به دور از تعصب باشد . ضمناً باید توجه داشت که نتایج منفی در این ضمینه به همان اندازه اهمیت دارند که نتایج مثبت .
۳- اهداف تحقیق
البته نخستین هدف در مطالعه علمی ، دانش افزایی و پربار کردن بدنۀ شناخت و معرفت بشری در زمینه ای معین است . از این گذشته ، هدف تحقیق می تواند حول شناسایی عوامل و نیروهای تاثیر گذار بر پدیده یا رخداد مورد مطالعه و همچنین راههای بهینه سازی وضعیت و یا چاره جویی برای مساله یا معضل مورد بررسی طراحی شود .
۴-ضرورت انجام تحقیق
ضرورت مطالعه در زمینه های معین را پیش از هر چیز ناشناخته بودن کلیت و یا ابعادی از پدیده یا رخداد مورد بررسی تعیین می کند . در برخی از موارد ضرورت مطالعه از طریق فوریت حل مساله و یا چاره جویی برای معضلات خاص مبتلا به توجیه می شود . در این ارتباط ، توضیح ضرورت هر مطالعه با اهداف متصور و تعیین شده برای آن بستگی مستقیم دارد .
۵- پیشینه تحقیق
در پیشینه تحقیق ، تمام مطالعاتی که به طریقی با موضوع و مساله مورد بررسی ارتباط دارند ، مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند . این مطالعات ممکن است در محل یا حیطۀ مکانی مورد بررسی و یا در سایر محلها و نواحی به انجام رسیده باشد . به هر تقدیر ، در این قسمت محقق می کوشد با بررسی مطالعات مشابه دیگر ، به وجوه تمایز مطالعه خود با دیگر بررسیها بپردازد و از این طریق ، جنبه های نوجویانه و بدیع بررسیهای خود را نشان دهد .مقالات ، پایان نامه ها ، طرحهای تحقیقاتی ( با ذکر مختصری از نتیجه کار ) و نقشه های زمین شناسی در این قسمت گنجانده می شود .
۶-مراحل تحقیق
انجام تحقیق را قاعدتاً به مراحلی چند تقسیم می کنند . برخی این مراحل را خلاصه و در سه – چهار مرحله مطرح می سازند . در عوض بعضی دیگر مراحل متعدد چندی را پیشنهاد می نمایند . البته می توان برای سهولت کار تمامی این مراحل گوناگون را به ۴ مرحلۀ اصلی به شرح زیر تقسیم کرد :
الف ) انتخاب و تدوین موضوع ؛
ب )گردآوری دادها و اطلاعات لازم ؛
ج ) طبقه بندی و تحلیل داده ها ؛ و
د ) ارائه یافته ها و نتایج تحقیق .
روشن است که هریک از مراحل بالا خود به زیر مرحله های چندی تقسیم می شوند . به این ترتیب ، مراحل تحقیق را می توان به نحو منظم به شرح ذیر مطرح ساخت :
الف ) تعیین محدوۀ موضوع یا مساله مورد بررسی ؛
ب ) بیان دقیق وروشن مساله یا موضوع مورد بررسی ؛
ج ) بیان روشن اهداف تحقیق ؛
د ) طراحی فرضیات بنیادی برای تحلیل و تفسیر نتایج ؛
ه ) تبیین و تعریف دقیق مفاهیم و کلید واژه ها ؛
و ) جستجو و تعیین منابع تحقیق و گردآوری اطلاعات ؛
ز ) تعیین مقیاس و ابزار مورد نیاز برای پیشبرد بهینۀ تحقیق ؛ و
ح ) ارائه مناسب یافته های تحقیق با استفاده از شیوه های نموداری ، ترسیمی و بیان کلامی یافته ها و نتایج .
۷- شیوه های گردآوری اطلاعات
برای گرد آوری داده های مورد نیاز جهت تحلیل ویژگیهای هر پدیده یا رخداد مورد بررسی به شیوه های مختلفی می توان متوسل شد . مراجعه به منابع آماری ، گزارشها و منابع تحقیقی ، انواع مشاهده ، پرسشگری میدانی ، انجام مصاحبه و نمونه گیری و نمونه برداری از این گونه شیو ه ها به شمار می رود . محقق باید با توجه به ماهیت و دامنۀ تحقیق قادر باشد به انتخاب و اعمال شیوه های مناسب همت گمارد . در این راه ، مراجعه دانشجو به کتابهای روش تحقیق و مشورت با استادان راهنما و مشاور مسلماً راهگشا خواهد بود .
۸- نمونه گیری
در مطالعاتی که به دلایل منطقی ، استفاده از شیوه های نمونه گیری و نمونه برداری الزامی است ، می توان از روشهای مختلف و رایج نمونه گیری ، مانند نمونه گیری تصادفی ، سیستماتیک ، خوشه ای و مانند آن بهره گرفت . در این گونه موارد ، لازم است دانشجو با توجه به حجم جامعه آماری و دامنۀ بررسیهای خود ، نسبت به انتخاب شیوۀ نمونه گیری مناسب اقدام نماید . نمونه ها را می توان به شیوه های کیفی و یا کمی انتخاب نمود . برای انتخاب کمی نمونه ها ، روشها ( و فرمولهای ) مختلفی برای تعیین حجم نمونه وجود دارد که در این مورد ضروری است ، دانشجو به کتابهای مناسب روش تحقیق مراجعه نماید .
۹- روش های تحلیل
در تحلیل داده ها معمولاً از روشهای کمی و آماری استفاده می شود . امروزه ، برنامه های نرم افزاری مختلفی برای تحلیل آماری داده ها در اختیار است . آشکار است که در تحلیل داده ها می توان از روشهای کیفی نیز بهره گرفت .
۱۰- منابع
منابع و مآخذ اساسی که در اجرای پایان نامه از آنها استفاده خواهد شد ، به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی مؤلف و به صورت ذیل نوشته شود :
کتابها : نام خانوادگی ( کامل ) – نام ( مخفف ) – سال چاپ – عنوان کتاب –مترجم – انتشارات –تعداد صفحات کتاب
مقالات : نام خانوادگی ( کامل )– نام ( مخفف ) – سال چاپ– عنوان مقاله – مترجم – منبع مقاله – شماره جلد – شماره صفحات مقاله
حتی الامکان از منابع خارجی نیز استفاده شود و سایتها و نشانیهای اینترنتی معرفی گردد . ضمناً منابع می بایست با محتوای مطالب تناسب داشته باشد .
نوشتن
یک پایان نامه
با نوشتن پروپوزال شروع می شود، ابتدا
باید فرم از پیش تعیین شده را از گروه آموزشی دانشکده تحویل گرفت و با توجه به
توانایی ها و علایق و همچنین نظر استاد راهنما موضوع را انتخاب و شروع به پر کردن
قسمت های مختلف پروپوزال نمود. همه قسمت های فرم پروپوزال باید پر شوند در
نوشتن پروپوزال از مقاله های داخلی و خارجی می توان استفاده نمود و در پایان فرم
را به نظر استاد راهنما به گروه مربوطه تحویل داده و نهایی نمود.
بخش های مشترک
در فرم های طرح پایان نامه های دانشگاهی که حتماً باید پر شوند و توضیحات آن در
ادامه ارایه می شود.
۱٫ معرفی طرح پایان نامه: نوشتن عنوان پایان نامه به فارسی
و انگلیسی، رشته و مقطع تحصیلی دانشجو.
۲٫ معرفی دانشجو، اساتید راهنما و مشاور:
نوشتن مشخصات فردی دانشجو، اساتید راهنما و مشاور.
۳٫ اطلاعات مربوط به پایان
نامه: نوشتن زبان پایان نامه(فارسی یا غیرفارسی)، نوع پژوهش از نظر هدف (توضیح در
انتخاب روش تحقیق همین فصل)، تعدادواحدپایان نامه و پرسش اصلی تحقیق.
۴٫ بیان
مساله: در این بخش باید ابعاد و حدود مساله را مشخص کرد و مساله را به طور دقیق
معرفی نمود. دانشجو، جنبه های مجهول، مبهم و متغیرهای مربوط به پرسش های تحقیق و
منظور تحقیق را بیان می کند. بیان مساله تشریح مشکلات و تعارضاتی است که در ذهن
دانشجو یک پرسش یا سوال اساسی را ایجاد کرده است. در واقع با مرور منطقی دلایل
پدیدآیی سوالات، در پایان پرسش یا پرسش های اصلی تحقیق مطرح می شود. یکی از مهم
ترین مراحل در انجام تحقیق، طرح یک سوال یا پرسش خوب است. پژوهش با سوال شروع و با
اقدامات سازمان یافته به جواب منتهی می شود. محل مناسب برای توضیح دلایل شکل گیری و
معرفی این سوال، بخش بیان مساله است. در بیان مساله باید به عملی بودن آن توجه شود.
مساله باید اهمیت و ارزش کافی برای سرمایه گذاری داشته باشد و بتواند هیات تصمیم
گیرنده را متقاعد نماید که یا در زمینه موردنظر اطلاعاتی وجود ندارد؛ یا اطلاعات
اندکی وجود دارد؛ یا اطلاعات موجود اشتباه است؛ و یا چیزهای جدیدی را بر پیکره
شناخت موجود خواهد افزود. برای این منظور در تدوین بیان مساله باید به یافته ها و
اموری استنادکنید که مساله های برجسته ای را به میان می کشند. در بیان مساله باید
بر اساس مستندات و دلایل نشان دهیم که مساله ای وجود دارد.
۵٫ سوابق مربوط: بیان
مختصر سابقه از تحقیقات انجام شده درباره موضوع و نتایج به دست آمده در داخل و خارج
از کشور و نظریه های علمی موجود درباره موضوع تحقیق می باشد. در این بخش بهتر است
که ۵ تحقیق جدید فارسی و ۵ تحقیق جدید انگلیسی در فاصله ده سال گذشته با ذکر منبع و
قالبی به شکل : “نام محقق، سال، عنوان، روش نمونه گیری، آزمودنی و نتیجه” اقدام
گردد.
۶٫ بخش فرضیه ها: فرضیه پاسخی فرضی به مسأله یا پرسش های پژوهش است. فرضیه
یک پیشنهاد یا پیش بینی منطقی است که پس از آزمایش و بررسی رد یا قبول می شود.
فرضیه هایی که در تحقیق بیان می شوند باید مانند اهداف مطالعه به طور دقیق، واضح و
کامل و با استفاده از واژه های قابل اندازه گیری بیان شوند. کاربرد فرضیه صفر برای
آن است که دانشجو یک پاسخ احتمالی به عنوان شکل مخالف پاسخ خود یا فرضیه صفر را
آزمون کند و در این حالت، دانشجو اعلام می کند که فرض صفر رد شده و فرض مقابل آن
پذیرفته است.
۷٫ بخش اهداف تحقیق: هدف کلی هر تحقیق همان عنوان منتخب خواهد بود
و اهداف ویژه یا اختصاصی، موارد جزیی شده ای است که محقق را به هدف کلی می رساند.
در هریک از انواع پژوهش ها، اهداف خاصی دنبال می شود که آنها بر شکل گیری و چگونگی
بیان مساله تاثیر می گذارد و از آن تاثیر می پذیرد. یکی از عوامل موثر بر تعیین هدف
پژوهش این است که دانشجو با خود بیاندیشد که پس از پایان پژوهش راجع به چه چیزی
گزارش خواهد داد.
۸٫ بخش اهمیت و ضرورت تحقیق: این بخش را می توان در دو محور
اهداف کاربردی و ضرورت های خاص انجام تحقیق پاسخ داد. در محور اهداف کاربردی باید
نوشت که نتایج به دست آمده چه کاربردی خواهد داشت. در محور ضرورت های خاص انجام
تحقیق باید با بیان تناقض هاو مشکلات به کمک منابع علمی به لزوم تحقیق و کاربردهای
آن اشاره کرد. برای بیان اهمیت و ضرورت تحقیق، باید به دلایل انجام پژوهش در رابطه
با مساله مطرح شده اشاره کنیم. همانطور که در بیان مساله اشاره شد، باید با استدلال
منطقی و در ادامه مساله ای که مطرح شده، به ضروت اجرای تحقیق و امکان استفاده
کاربران احتمالی آن بپردازیم.
۹٫ بخش روش تحقیق: در اینجا باید به روش تحقیق،
جامعه، نمونه و متغیرهای تحقیق اشاره شود.
۱۰٫ بخش روش گردآوری اطلاعات: در
اینجا باید شیوه گردآوری اطلاعات بر اساس نوع روش تحقیق منتخب، توضیح داده شود. بر
این اساس شما می توانید به روش های میدانی، کتابخانه ای(اسنادی)، آزمایشگاهی یا
دیگر روش ها اشاره کنید.
۱۱٫ بخش ابزارگردآوری اطلاعات: باید مشخص کرد که از
کدام یک از ابزارهای پرسشنامه، آزمون، مصاحبه، مشاهده و یا هرگونه سیاهه احتمالی
استفاده می کنید.
۱۲٫ بخش روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: در اینجا باید روش های
آماری منتخب را معرفی کنید.
۱۳٫ جدول زمان بندی مراحل انجام تحقیق: در این بخش،
باید در یک زمان بندی از تصویب تا دفاع نهایی را مشخص می کند. این دوره معمولاً
برای پایان نامه های کارشناسی ارشد، ۶ماهه و برای رساله های دکترا یکساله
است.
۱۴٫ بخش فهرست منابع ومآخذ (فارسی وغیر فارسی ) مورد استفاده در پایان
نامه: در اینجا باید تنها منابعی نوشته شوند که در بیان مساله و سایر بخش های
پروپوزال از آنها استفاده شده است. در این صورت منابع را می توان با توجه به
ملاحظات زیر نوشت.
• ابتدا منابع فارسی و سپس منابع انگلیسی بر اساس حروف الفبا
تنظیم می شوند.
• شماره و ردیف. نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده(سال انتشار).
عنوان کتاب، مقاله، گزارش یا پایان نامه تحصیلی همراه با ذکر عنوان پایان نامه دوره
کارشناسی ارشد یا رساله دکترا(این قسمت با حروف ایتالیک و سیاه حروفچینی شود)، نام
ناشر، مجله، سمینار یا موسسه علمی که مقاله در آن چاپ شده و یا نام دانشگاهی که
پایان نامه در آنجا ارایه گردیده است. شماره مجله یا شماره جلد کتاب. شماره صفحه
هایی که مطلب مورد نظر از آنها استخراج شده است(در صورتی که کل منبع موردنظربه
عنوان مرجع مورد استفاده قرار گرفته باشد، لزومی به ذکر شماره صفحه ها نیست).
•
توجه شود که نام و نام خانوادگی با علامت ویرگول، سال با علامت پرانتز و سپس نقطه،
عنوان با علامت نقطه، و انتشارات با شهر نشر و صفحه ها با علامت ویرگول از یکدیگر
جدا شوند.
• در صورتی که منبع بیش از یک نفر نویسنده داشت، پس از نوشتن نام هر
نویسنده(ابتدا نام خانوادگی بعدکاما و بعد نام) از علامت (؛) برای جداکردن نام ها
استفاده می کنیم. اگرمنبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت، لازم است اسامی
تمامی آنها قید شود.
• در زمینه کتاب ها یا مقالاتی که به یک نویسنده تعلق
دارند، رعایت ترتیب زمانی انتشار آنها ضرورت دارد. دراین حالت ابتدا مورد جدیدتر
مطرح می شود.
• اگر کتاب ترجمه شده است، نام مترجم پس از نام کتاب به شکل مثال
زیربیان شود : بست، جان دبلیو(۱۳۷۳). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمه
حسن پاشاشریفی؛ نرگس طالقانی. تهران: انتشارات رشد، ۲۳-۲۷
• در صورتی که مقاله
از اینترنت یا لوح فشرده انتخاب می شود، منبع نویسی به شکل زیرصورت گیرد: نام
خانوادگی، نام نویسنده(سال نشر). عنوان مطلب، تاریخ دریافت، نشانی اینترنتی یا نام
لوح فشرده. در مورد مقالاتی که از سایت های اینترنتی استفاده می شود، آدرس سایت به
همراه دیگر اطلاعات مانند رفرنس های کتاب و مجله آورده شود.