| روش‌هاى کمى برگرفته از اقتصاد، تحقیق عملیاتى و بودجه‌بندى هستند. برخى از این روش‌ها نقش عمده‌اى در مدیریت خدمات بهداشتى دارند که شامل: |
|
|
| تجزیه تحلیل هزینه - فایده (Cost-Benefit Analysis) |
|
| روش مدیریتى است که در زمینه‌هاى بهداشتى توجه بسیارى را به‌خود جلب کرده است. فواید اقتصادى هر برنامه‌اى با هزینه‌هاى آن مقایسه مى‌شوند. سود این برنامه‌ها در قالب پول بیان مى‌شوند تا معین شود آیا این برنامه‌ها از نظر اقتصادى مفید است و بتوان از بین چند برنامه بهترین آنها را انتخاب کرد. تنها عیب این روش این است که فواید حاصل از یک برنامه بهداشتى را نمى‌توان همیشه در قالب پول بیان کرد. عموماً، این فواید در قالب تولد‌ها یا مرگ‌هائى که از آنها پیشگیرى شده یا بیمارى‌هائى که کنترل یا ریشه‌کن شده‌اند بیان مى‌شوند. بنابر این، حیطه به‌کارگیرى این روش نسبتاً نامفهوم است. |
|
| تجزیه تحلیل هزینه - اثربخشى (Cost-Effectiveness Analysis) |
|
| این روش نسبت به تحلیل هزینه - فایده براى به‌کارگیرى در زمینه بهداشت مؤثرتر است. این روش شبیه به روش تحلیل هزینه - فایده است با این تفاوت که در این روش فواید در قالب پول بیان نمى‌شوند، بلکه در قالب نتایج به‌دست آمده یعنى تعداد زندگى‌هاى نجات یافته و یا تعداد روزهاى سلامت بیان مى‌شوند. با این حال، حتى تجزیه تحلیل هزینه - اثربخشى در بسیارى از موارد ممکن نیست. |
|
| محاسبه هزینه (Cost-Accounting) |
|
| محاسبه هزینه، اطلاعات لازم را درباره ساختار هزینه‌اى هر برنامه در اختیار قرار مىدهد. گزارش‌هاى مالى به‌طریقى نگهدارى مى‌شوند که بتوان هزینه‌ها را همگام با اهداف تعیین شده صرف کرد. در زمینه خدمات بهداشتی، محاسبه هزینه سه هدف اصلى را دنبال مى‌کند: |
|
| الف- کنترل هزینه‌ها |
|
| ب- برنامه‌ریزى و تخصیص نیروى انسانى و مالی |
|
| ج- تعیین مقدار پرداخت‌هاى صورت گرفته |
|
| تحلیل درون‌داد و برون‌داد (Input-Output Analysis) |
|
| تحلیل درون‌داد - برون‌داد روشى اقتصادى است. در زمینه بهداشت، درون‌داد به معناى همه فعالیت‌هاى خدماتى بهداشتى است که از منابع (نیروى انسانی، پول، مواد و زمان) استفاده مى‌کنند. و برون‌داد به نتایج مفیدى چون درمان بیماری، نجات زندگى و یا واکسیناسیون انجام شده، اطلاق مى‌شود. جدول درون‌داد و برون‌داد نشان مىدهد که چه میزان از هر درون‌داد براى دست‌یابى به چه میزان از برون‌داد لازم است. این جدول ما را قادر مى‌سازد تا تأثیر تغییر درون‌دادها را محاسبه کنیم. |
|
|
| الگو یکى از مفاهیم اساسى علم مدیریت است. الگو کمک مى‌کند بفهمیم چگونه عوامل درونى شرایط خاص بر یکدیگر تأثیر مى‌گذارند. الگو، کوچک شده واقعیت است، نه خود واقعیت. فرآیند تصمیم‌گیری، استفاده از الگو را نیز شامل مى‌شود. |
|
| تحلیل سیستم (Systems Analysis) |
|
| هدف از تحلیل سیستم این است که به تصمیم‌گیرنده کمک کند تا با پژوهش در مشکلات آن بهترین راه‌کار را برگزیند و اهداف را تعیین کند، راه‌هاى حل گوناگون را بیابد، راه‌هاى حل یافته‌شده را از جهت اقتصادى بودن ارزشیابى کند، در صورت لزوم اهداف را دوباره آزمون و باصرفه‌ترین راه‌حل را انتخاب کند. تحلیل سیستم اساساً یافتن هزینه - اثربخش‌ترین راه‌حل موجود است. این سیستم‌ها ممکن است نظام عرضه خدمات بیمارستانی، نظام اطلاعاتی، نظام خدمات بهداشتى کلى یک جامعه، نظام کلینیک‌هاى بیماران سرپائى یا هر نظام دیگرى با مشکلات مدیریتى باشند. |
|
| تحلیل شبکه (Network Analysis) |
|
| شبکه، طرحى گرافیکى از تمام وقایع و فعالیت‌هائى است که براى رسیدن به هدف نهائى اجراء مى‌شوند. (شکل تحلیل شبکهای) این کار برنامه‌ریزى را منظم‌تر مى‌کند. دو نوع از رایج‌ترین فنون شبکه‌اى عبارتند از: PERT و CPM |
|
| الف- PERT یا فن ارزشیابى و بازبینى برنامه (Program Evaluation and Review Technique) روش مدیریتى است که برنامه‌ریزى دقیق‌تر و نظارت گسترده‌تر را ممکن مى‌سازد. هر خانم خانه‌دارى که براى درست‌کردن غذا برنامه‌ریزى مى‌کند تا همه قسمت‌ها هم‌زمان با هم آماده شوند از روش اولیه PERT استفاده مى‌کند. |
|
| اساس کار PERT را تهیه یک نمودار پیکانى تشکیل مىدهد. (شکل تحلیل شبکهای) این نمودار ترتیب منطقى حوادث را نشان مىدهد. با چنین دیاگرامى مى‌توان زمان مورد نیاز براى انجام هر فعالیت را تعیین کرده و مهم‌ترین فعالیت‌ها را شناسائى کرد. این روش ساده، شیوه پایه‌اى را به‌وجود مى‌آورد که به‌وسیله آن همه افراد یک پروژه مى‌‌دانند که از آنها چه انتظارى مى‌رود و خطا یا کم‌کارى در اجراء طرح به حداقل مى‌رسد. |
|
| PERT روش مدیریتى مفیدى است که مى‌توان از آن در طیف متنوعى از پروژه‌ها استفاده نمود. این روش گزارش‌هاى پیوسته از پیشرفت زمانى در اختیار مى‌گذارد و بنیانى مستحکم را به‌وجود مى‌آورد که مى‌توان نظام ارزشیابى و کنترل را بر آن استوار نمود. |
|
| ب- CMP یا روش مسیر بحرانى (Critical Path Method): بلندترین مسیر شبکه (شکل تحلیل شبکهای) را مسیر بحرانی مى‌نامند. اگر هر کدام از فعالیت‌هاى مربوط به مسیر بحرانى به تأخیر بیافتند، همه پروژه را با تأخیر روبرو مى‌کند. |
|
|
|
|
| نظام طراحى برنامه‌ریزى بودجه‌بندى (Planning-Programming-Budgeting System) |
|
| نظام طراحى - برنامه‌ریزى - بودجه‌بندى (PPBS) اساساً روشى است که به تصمیم‌گیرندگان کمک مى‌کند تا منابع را به‌نحوى استفاده کنند که سازمان به بهترین نحو به هدف نهائى خود برسد. PPBS به‌دنبال ایجاد تغییر در سازمان نیست، بلکه فعالیت‌ها را به برنامه‌هاى مرتبط با اهداف تبدیل مى‌کند. رویکرد موجود دیگر را رویکرد بودجه صفر مى‌نامند یعنى همه بودجه‌ها با صفر شروع مى‌شوند و اگر کسى نتواند براساس مخارج سالانه، هزینه‌هاى خود را توجیه کند، پولى دریافت نمى‌کند. |
|
| نمونه‌بردارى از کار (Work Sampling) |
|
| این روش مشاهده نظام‌‌مند و ثبت فعالیت‌هاى یک یا چند نفر، در زمان‌هاى مشخص یا نامعین، است. این کار باعث مى‌شود که معیارهائى کمى از فعالیت‌هاى مختلف به‌دست آید. در این روش پارامترهاى اصلى که تحلیل مى‌شوند، نوع فعالیت‌هاى انجام شده و زمان مورد نیاز براى انجام هر کار است. مطالعاتى که از شیوه نمونه‌بردارى از کار استفاده کرده‌اند بر روى پزشکان، پرستاران، داروسازان و متخصصین علوم آزمایشگاهى انجام شده است. نمونه‌بردارى از کار، قضاوت بر مناسب بودن کارمندان فعلی، شرح وظایف و آموزش آنان را ممکن مى‌سازد. این کار به استاندارد کردن روش‌هاى اجرائى و شناسائى نیازهاى نیروى انسانى در هر سازمان کمک مى‌کند. |
|
|
| تصمیم‌گیرید مانند تعیین تشخیص‌هاى افتراقى در پزشکى است. ضرب‌المثلى است که مى‌گوید: تصمیم‌گیرى باید در سطحى انجام شود که بهترین تصمیم‌ها را مى‌گیرند. این مثل بدان معنا نیست که بهترین تصمیم همواره توسط مقامات بالاى یک سازمان گرفته مى‌شود. با اطلاعات ناقص نباید تصمیم گرفت. در بخش بهداشت باید در مورد امور زیر تصمیم‌گیرى کرد: توسعه منابع، تعیین مناسب‌ترین حجم کارى براى کارکنان بخش‌هاى پزشکى و پیراپزشکی، یافتن راهکار‌هائى براى ارائه مراقبت‌هاى بهداشتى و ... |
